276.05 atha dvitiiyam aahnikam/ 276.06 \S[2-2-1]{na catuSTvam aitihya-arthaapatti-sambhava-abhaava-praamaaNyaat} 276.07 pratyakSa-anumaana-upamaana-zabdaaH pramaaNaani iti suutram/ tasya apekSaH 276.08 na catuSTvam aitihya-arthaapatti-sambhava-abhaava-praamaaNyaat/ tasya arthaH ayathaa-arthaH 276.09 ayam pramaaNa-uddezaH iti/ na catvaari eva pramaaNaani aitihya-arthaapatti-sambhava- 276.10 abhaavaaH api pramaaNaani iti/ saMzaya-vyudaasa-artham ca aitihya-aadi^aaH upadizya 276.11 pratiSidhyante pratyakSa-aadiini ca pramaaNaani aitihya-aadiini ca iti 276.12 manyante tatra zrotR^aH saMzayaH syaat kim vidyamaanaaH aitihya-aadi^aaH 276.13 na uktaaH atha avidyamaanaaH iti vidhi-nyuunataa-parihaara-artham vaa prakaraNam/ 276.14 vidyamaanaani aitihya-aadiini na uktaani iti vidhi-vaakya-hiinam zabda-zaastram 276.15 syaat doSavataam doSa-anabhidhaanaat doSa-hiinam vaa zaastram syaat iti ataH 276.16 uddizya nivartsyante/ doSavantaH aitihya-aadi^aaH iti ataH na abhidhiiyante 276.17 iti/ doSaH tarhi vaktavyaH atha doSaH na abhidhiiyate doSa-hiinam zaastram 276.18 iti tad-parihaara-artham prakaraNam upakSipyate pratyakSa-aadiSu antarbhaava-pradarzana- 276.19 artham vaa aitihya-aadiini pratyakSa-aadiSu antarbhaavayataa ye yatra antarbhavanti 277.01 tatra teSaam pradarzana-artham prakaraNam iti siddha-tvaat anaarambhaH na tu ayam arthaH 277.02 catvaari eva pramaaNaani iti asmin eva vibhaaga-uddeza-suutra^i siddhaH iti siddha- 277.03 tvaat punar anaarambhaH iti/ na/ avadhaaraNa-prayojanasya itaH ca siddhi^aH yena 277.04 nyaaya^ina catvaari eva pramaaNaani iti etad avasthaapyate saH nyaayaH iha prakaraNa^i 277.05 varNyate iti tasmaata aarabhyam eva iti/ kim idam aitihyam naama anirdiSTa- 277.06 vaktRkam pravaada-paaramparyam itihocuH vRddhaaH kathayanti iti/ arthaat aapattiH 277.07 arthaapattiH aapattiH praaptiH prasaGgaH yasmin vaakya^i vidhiiyamaanaat 277.08 arthaat anyaH arthaH aapadyate saartha-aapattiH yathaa asatsu megha^su vRSTiH na bhavati 277.09 iti kim atra arthaat aapadayte asatsu bhavati iti/ sambhavaH naama avinaabhaava- 277.10 varttinaH arthasya grahaNaat anya-sattaa-vijJaanam/ yathaa droNasya grahaNaat 277.11 aaDhakasya sattaa iti/ abhaavaH pratyaniikasya grahaNaat tad-virodhinaH grahaNam/ 277.12 yathaa vidhaaraka^i vaayu-abhra-saMyoga^i sati gurutva-pratibandhaat apaam paataH 277.13 pratiSiddhaH tad-apaam apaata^ina virodhinam vaayu-abhra-saMyogam pratipadyate iti\end[2-2-1] 277.14 taani etaani aitihya-aadiini iti/ evam-bhuutaani iti lakSaNa-abhedaat eteSu eva antarbhavanti 277.15 na pRthak ucyante/ viSaya-abhaavaat ca na pratyakSa-aadi-pramaaNa-vyatireka^ina 277.16 viSayaaH aitihya-aadiinaam sambhavanti ataH ca na pramaaNa-antaraaNi/ atha 277.17 prayojana-bhedaat bhidyante iti manyase evam tarhi aSTatvam nivartate yad api 277.18 abhyupagatam pramaaNa-aSTatvam tad na vartate prayojana-bhedaat pramaaNa-bhedam abhyupagacchate 277.19 iti/ eka-karaNaH ca prayojana-bhedaH dRSTaH iti anekaantaH/ yathaa ekam 277.20 cakSus-aneka-niila-aadi-bhinna-ruupa-grahaNa-prayojanam iti indriya-anekatvam vaa 277.21 atha prayojana-bhedaat bhedam manyase ekam indriyam anekam praapnoti/ atha 277.22 viSaya-saamaanya-vyatirekaat ekam indriyam ayuktaH tarhi pratiSedhaH na catuSTvam 278.01 aitihya-arthaapatti-sambhava-abhaava-praamaaNyaat iti/ yadi api etaani pramaaNaani 278.02 kim tarhi antarbhavanti iti vaktavyam antarbhaava-pradarzana-artham suutram// 278.03 \S[2-2-2]{zabda^i aitihya-anartha-antara-bhaavaat anumaana^i arthaapatti-sambhava- 278.04 abhaava-anartha-antara-bhaavaat ca apratiSedhaH} 278.05 zabda^i aitihya-anartha-antara-bhaavaat anumaana^i arthaapatti-sambhava-abhaava-anartha-antara- 278.06 bhaavaat ca apratiSedhaH/ zabda^i aitihyam antarbhavati samaana-lakSaNa-tvaat na 278.07 zabda-lakSaNam aitihyaat nivartate saH ayam bhedaH saamaanya^ina saMgRhiitaH/ anumaana^i 278.08 arthaapatti-sambhava-abhaavaanaa, antarabhaavaH samaana-lakSaNa-tvaat katham arthaapattiH 278.09 anumaana^ina saMgRhyate/ dvayoH ekatara-pratiSedhasya dvitiiya-abhyanujJaa- 278.10 viSaya-tvaat/ yatra yatra dvayoH vastunoH ekatara-vastu pratiSidhyate tatra tatra 278.11 dvitiiya-abhyanujJaa dRSTaa yathaa divaa na bhuGkte iti abhidhaanaat raatri^i bhuGkte 278.12 iti gamyate/ eke tu bruvate na iyam arthaapattiH divaa na bhuGkte iti/ atra 278.13 kim tu avadhaaraNa-dvayam divaa na bhuGkte eva divaa eva na bhuGkte iti ca ubhaya- 278.14 praapti^i na vaktavyam raatri^i bhuGkte iti/ etad tu na samyac-sambhavaat 278.15 divaa na bhuGkte eva iti ayam arthaH asambhava^ina niraakRtaH na kaH cit 278.16 divaa bhuGkte eva bhuJjaanaH api taavat na bhuGkte eva kimpunar abhuJjaanaH iti 278.17 tasmaat asambhava^ina arthasya niraakRta-tvaat kaala-pratiSedhaH anena divaa na 278.18 bhuGkte iti/ anyathaa anarthakam syaat kriyaa-antara-nivRtti^aH asambhava^ina niraakRta0 278.19 tvaat kaala-pratiSedhasya anabhyupagamaat anarthakam vaakyam bhavatu anarthakam 278.20 kim naH baadhyate yad abhyupagatam tad nivartate kim ca abhyupagatam kriyaa-antara- 278.21 pratiSedhaH yatra kaala-pratiSedhaH iti na ca idam anarthakam tasmaat dvayoH ekatara- 279.01 pratiSedha^i dvitiiya-abhyanujJaanaat anumaanam eva arthaapattiH katamat eva anumaanam 279.02 saamaanyataH dRSTam/ etena sambhava-abhaavau vyaakhyaatau/ sambhavaH anumaanam 279.03 abhaavaH api anumaanam eva/ tad ca varNitam/ anayoH api saamaanyataH 279.04 dRSTa^i eva antarbhaavaH iti/\end[2-2-2] tad evam antarbhaavaat pRthak-anuddezaH iti manyase 279.05 taani pramaaNaani na tu pramaaNa-antaraaNi iti uktam tatra arthaapatti^aH pramaaNa- 279.06 bhaava-abhyanujJaa na upapadyate// 279.07 \S[2-2-3]{arthaapattiH apramaaNam anaikaantika-tvaat} 279.08 tathaa iha iyam arthaapattiH apramaaNam anaikaantika-tvaat/ yaa iyam bhavataa arthaapattiH 279.09 pramaaNa-tva^ina pratipaadyate saa na pramaaNam iti na arthasya ekadaa api 279.10 pratipaadikaa/ yathaa megha^su asatsu vRSTiH na bhavati iti arthaat aapannam 279.11 satsu bhavati iti satsu api ekadaa na bhavati iti anaikaantikii arthaapatti- 279.12 maatrasya pakSa^karaNa^i anaikaantika-tvam avyaapakam yadi taavat arthaapatti-maatram 279.13 pakSayasi tataH arthaapatti^aH anaikaantika-tvam azakyam/ atha anaikaantikii yaa 279.14 saa pakSa^kriyate tadaa abhyupagamaH vayam api bruumaH anaikaantikii apramaaNam 279.15 iti hetuH ca na asti hetu^aH pratijJaa-vizeSa-tvaat yad anaikaantikam tad 279.16 apramaaNam iti pratijJaa tatra hetuH na asti na ca ayam arthaH saadhyaH iti 279.17 hetu-abhaavaat vyaaghaataH ca abhyupagamaat/ yaa anaikaantikii arthaapattiH saa 279.18 pramaaNam na bhavati iti bruvataa aikaantikii saa pramaaNam iti abhyupagatam 279.19 bhavati anarthakam ca idam abhidhaanam yaa anaikaantikii arthaapattiH saa na 279.20 pramaaNam iti\end[2-2-3] yaam api bhavaan arthaapattim manyate saa api na anaikaantikii// 279.21 \S[2-2-4]{anarthaapatti^i arthaapatti-abhimaanaat} 280.01 anarthaapatti^i arthaapatti-abhidhaanaat/ na iyam arthaapattiH anaikaantikii 280.02 arthaapattiH ca satsu megha^su vRSTiH bhavati iti saa iyam anaikaantikii katham na 280.03 satsu bhavati eva iti api tu satsu bhavati iti/ yad tu satsu megha^su vRSTiH na 280.04 bhavati iti kaaraNa-pratibandhaH asau na tad arthaapatti^aH prameyam kim tu asyaaH 280.05 prameyam kaaraNa^i sati kaaryam bhavati iti/ saa iyam anaikaantikii katham syaat 280.06 yadi asati api kaaraNa^i kaaryam utpadyate tad tu na dRSTam iti na kadaa cit 280.07 anaikaantikatvam//\end[2-2-4] 280.08 \S[2-2-5]{pratiSedha-apraamaaNyam ca anaikaantika-tvaat} 280.09 pratiSedha-apraamaaNyam ca anaikaantika-tvaat/ yaH ayam bhavataa pratiSedhaH 280.10 kriyate arthaapattiH na pramaaNam anaikaantika-tvaat/ ayam api anaikaantikaH 280.11 sattaa-apratiSedhaat na anena pratiSedhaH na arthaapatti^aH sattaa pratiSidhyate katham 280.12 na sattaa-pratiSedhaH yasmaat arthaapatti^aH vizeSaH pratiSidhyate na arthaapatti-maatram 280.13 tena sattaa-apratiSedhaat anaikaantikaH bhavati/\end[2-2-5] atha manyase na pratiSedhasya 280.14 sattvam viSayaH kim tu pramaaNam saH ayam pratiSedhaH sva-viSaya^i pravartamaanaH 280.15 na anaikaantikaH bhavitum arhati iti/ anaikaantikaH hi naama sa jJeyaH 280.16 yaH sva-viSaya-tad-jaatiiya-anya-vRttiH na ca anaikaantikam pramaaNam asti 280.17 tasmaat na anaikaantikaH pratiSedhaH iti// 280.18 \S[2-2-6]{tad-praamaaNya^i vaa na arthaapatti-apraamaaNyam} 280.19 \S[2-2-7]{na abhaava-praamaaNyam prameya-asiddhi^aH} 280.20 tad-praamaaNya^i vaa na arthaapatti-apraamaaNyam/ yadi sva-viSaya-tad-sajaatiiya- 280.21 anya-vRttiH anaikaantikaH iti manyase arthaapattiH api tarhi anaikaantikii 281.01 na bhavati na hi asati kaaraNa^i kaaryam utpadyamaanam dRSTam iti tad idam suutram 281.02 vyaaghaata-dezana-artham yad uktam bhavataa sva-viSayaat anyatra vartamaanam anaikaantikam 281.03 bhavati arthaapattiH ca anaikaantikii iti vyaahatam/ ajJaanam vaa atha 281.04 abuddhvaa eva anaikaantika-vyavahaara^i api ucyate arthaapattiH apramaaNam anaikaantika-tvaat 281.05 iti/ tatra upekSayaa vartitavyam na unmatta-vaakyaani pratisandheyaani iti/\end[2-2-6] 281.06 na abhaavaH pramaaNam viSaya-abhaavaat/ yad aviSayam tad apramaaNam yathaa 281.07 go-zabdaH azva-pratipaadana^i tathaa ca abhaavaH tasmaat apramaaNam/ kaH ca evam aaha abhaavaH 281.08 pramaaNam api tu abhaava-viSayaa pratipattiH pramaaNam tayaa pratiiyate 281.09 iti/ kaH punar asyaaH viSayaH abhaavaH iti uktam/\end[2-2-7] tatra anekadhaa bhinna-prapaJcasya 281.10 udaaharaNa-artham suutram// 281.11 \S[2-2-8]{lakSita^su alakSaNa-lakSita-tvaat alakSitaanaam 281.12 tad-prameya-siddhi^aH} 281.13 lakSita^su alakSaNa-lakSita-tvaat alakSitaanaam tad-prameya-siddhi^aH/ alakSitaani 281.14 vaasaaMsi aanaya iti prayuktaH ubhaya-sannidhi^i yeSu vaasas^su 281.15 lakSaNaani na pazyati taani lakSaNa-abhaava^ina eva pratipadyate preSaNa-sampratipatti^oH 281.16 eka-viSaya-tvaat pratipadya ca aanayati pratipatti-hetuH ca pramaaNam 281.17 tasmaat sidhyati abhaavasya prameyam//\end[2-2-8] 281.18 \S[2-2-9]{asati artha^i na abhaavaH iti cet na anya-lakSaNa-upapatti^aH} 281.19 asati artha^i na abhaavaH iti cet/ atha manyase yatra yad bhavati tatra 281.20 tasya abhaavaH na ca alakSita^su vaasas^su lakSaNaani bhavanti tasmaat na tara 281.21 na bhavanti iti na aparijJaanaat na bhavataa asmad-abhipraayaH abodhi na bruumaH 282.01 yatra yad bhavati tatra tad na bhavati iti api tu lakSitaani vaasaaMsi upalabhamaanaH 282.02 itaraaNi lakSaNa-abhaava-viziSTaani pratipadyate iti/ ayathaa- 282.03 arthaH ayam upalaambhaH iti ataH ukta-artha-suutram na anya-lakSaNa-upapatti^aH iti//\end[2-2-9] 282.04 \S[2-2-10]{tad-siddhi^aH alakSita^su ahetuH} 282.05 tad-siddhi^aH alakSita^su ahetuH/ yaani taani lakSita^su vaasas^su lakSaNaani 282.06 taani kasya cit na santi iti yaani ca santi teSaam abhaavaH vyaahataH/\end[2-2-10] 282.07 atra uktam na aparijJaanaat iti/ asya ca arthasya jJaapana-artham suutram// 282.08 \S[2-2-11]{na lakSaNa-avasthita-apekSa-siddhi^aH} 282.09 na lakSaNa-avasthita-apekSa-siddhi^aH/ na bruumaH yaani bhavanti teSaam 282.10 tatra eva abhaavaH iti/ api tu keSu cit lakSaNaani avasthitaani apekSya yeSu 282.11 taani na bahvanti taani lakSaNa-abhaava^ina pratipadyeta iti// 282.12 \S[2-2-12]{praak-utpatti^aH abhaava-upapatti^aH ca} 282.13 \S[(2-2-13)]{vimarza-hetu-anuyoga^i ca vipratipatti^aH saMzayaH} 282.14 praak-utpatti^aH abhaava-upapatti^aH ca/ abhaava-dvaitam khalu bhavati praak-utpatti^aH 282.15 avedyamaana-taa uurdhvam ca vinaazaat avidyamaana-taa iti/ tatra yaH ayam vinaazaat 282.16 abhaavaH lakSaNaanaam alakSita^su vaasas^su saH anupapannaH na itaraH iti/ asati 282.17 artha^i na abhaavaH tad-siddhi^aH alakSita^su ahetuH iti ubhe api ete chala-suutra^i chalasya 282.18 uktam uttaram jJaatvaa ajJaatvaa vaa asambandham ajJaatam vaa iti tasmaat aprayojyam 282.19 chalam iti/\end[2-2-12] aapta-upadezsaH zabdaH iti pramaaNa-bhaava^i vizeSaNam bruvataa 282.20 naanaa-prakaaraH zabdaH iti jJaapyate katham na asati bheda^i vizeSaNam arthavat 283.01 na ca anarthakam vizeSaNam yuktam iti/ yuktaH naanaa-bhuutaH zabdaH vizeSaNa- 283.02 saamarthyaat iti tasmin saamaanya^ina vicaaraH nityaH anityaH vaa 283.03 vicaaraH pariikSaa// 283.04 vimarza-hetu-anuyoga^i ca vipratipatti^aH saMzayaH/ vipartipatti-zabdasya 283.05 uktaH arthaH/ tatra aakaaza-guNaH zabdaH mahattva-vat abhivyaktidharman^H iti eke/ eke 283.06 taavat bruvate nityaH zabdaH iti avinazyat-aadhaara-eka-dravya-aakaaza-guNa-tvaat 283.07 yad avinazyat-aadhaara-eka-dravyam aakaaza-guNaH ca tad nityam dRSTam, yathaa aakaaza- 283.08 mahattvam, tathaa zabdaH tasmaat nityaH iti/ saH ayam nityaH san abhivyakti- 283.09 dharman^H tasya abhivyaJjakaaH saMyoga-vibhaaga-naadaaH iti/ gandha-aadi-sahavRttiH 283.10 dravya^su sanniviSTaH gandha-aadi-vat-aasthitaH abhivyakti-dharman^H iti apare/ apare 283.11 punar bruvate gandha-aadibhiH saha sanniviSTaH zabdaH gandha-aadi-vat eva abhivyajyate 283.12 tasya abhivyaJjakaaH bhuuta-vizeSa-abhighaataaH iti/ aakaaza-guNaH zabdaH 283.13 utpatti-nirodha-dharman^H iti ca anye/ anye punar varNayanti anityaH zabdaH 283.14 aakaaza-guNaH utpatti-nirodha-dharmakaH iti/ mahaabhuuta-saMkSobha-jaH zabdaH 283.15 na aazritaH utpatti-nirodha-dharman^H iti ca apare/ ataH saMzayaH kim atra 283.16 tattvam iti/ anityaH iti etad tattvam, kim idam anityatvam naama 283.17 yataH anityaH iti bhavati/ kim punar praak-pradhvaMsa-abhaavau iti eke/ eke 283.18 taavat varNayanti yasya praak-pradhvaMsa-abhaavau staH tad anityam iti/ na sambandhaat 283.19 na hi praak-pradhvaMsa-abhaavaabhyaam bhaavaH sambaddhyate iti/ anutpanna- 283.20 viziSTayoH ca prasaGgaat/ yadi ca praak-pradhvaMsa-abhaavau anityataa iti manyase 283.21 anutpanna^i vastuni praak-abhaavaH asti uurdhvam ca vastunaH pradhvaMsa-abhaavaH asti 283.22 iti asati praak-pradhvaMsa-abhaava^i animittataH anitya-pratyayaH syaat/ anityasya 284.01 bhaavaH anityataa iti praak-pradhvaMsa-abhaavayoH abhaava-tvaat bhaava-zabda^ina anabhidhaanam/ 284.02 anityam naama yasya na asti atyantam bhaavaH tasya anityasya yaH 284.03 bhaavaH saa anityataa praak-pradhvaMsa-abhaavau ca bhaava-pratiSedhau na ca abhaavau 284.04 bhaava-abhidhaana^ina vaktum yuktau tasmaat na praak-pradhvaMsa-abhaavau anityataa iti/ 284.05 SaSThii-arthah ca na asti tasya bhaavaH tva-talau iti tasya iti dharmin^H upadizyate bhaavaH 284.06 iti dharmiNaH dharmaH na ca abhaavaH dharmaH na ca dharma-kaala^i tad-zabda-vaacyaH 284.07 dharmin^H vidyate na ca avidhyamaanasya SaSThiiaa yogaH iti/ atha yad bhavati 284.08 tad praak na bhavati uurdhvam ca na prabhavati iti manyase/ evam api na 284.09 kim cit pratiSiddham, vayam api bruumaH yad praak na bhavati tad uurdhvam na 284.10 bhavati iti/ SaSThii-arthaH tu puurvavat na asti ghaTasya praak-abhaavaH ghaTasya pradhvaMsa- 284.11 abhaavaH iti/ etad katham, na atra SaSThiiaaH sambandhaH abhidhiiyate api 284.12 tu praak-idam vastu na asiit pazcaat jaatam iti arthaH/ uurdhvam ca vinaazaat 284.13 idam vastu na bhaviSyati iti anityam iti ucyate tasya ca bhaavaH anityataa 284.14 iti/ vartamaana^i ca asambhavaat/ yadi praak-pradhvaMsa-abhaavau anityataa iti 284.15 manyase vartamaana^i vastuni na praak-abhaavaH na pradhvaMsa-abhaavaH iti anityaH 284.16 iti abhilaapaH na syaat/ paacaka-aadi-zabda-vat iti cet atha manyase 284.17 yathaa amii paacaka-aadi-zabdaaH tri-kaala-viSayaaH tathaa ayam anitya-zabdaH tri-kaala- 284.18 viSayaH bhaviSyati iti/ na sthuulaH tri-kaala-viSaya-tvaat sthuulaH prayogaH 284.19 tri-kaala-viSayaH dRSTaH paacakaH bhavati paacakaH bhaviSyati iti paacakaH 284.20 abhuut iti/ pratyayaH tri-kaala-viSaya-tvam iti cet/ atha manyase pratyayaH 284.21 api tri-kaala-viSaya-tvam iti tad ca na adarzanaat na hi asati anitya^i anityaH 284.22 iti prayogam pazyaamaH/ tasmaat pratyayaH tri-kaala-viSaya-tvam ayuktam iti/ 285.01 ataH na praak-abhaava-pradhvaMsa-abhaavau anityataa iti vinaaza-hetu-bhaavaH iti anye/ 285.02 anye punar bruvate vinaaza-hetu^aH asti-tvam anityataa iti/ etad tu na yuktam asati 285.03 bhaavaat praak-vinaaza-hetu-bhaavaat anitya-pratyayaH dRSTaH/ anupajaata- 285.04 kapaala-vibhaaga^su ghaTa-aadiSu yadi vinaaza-hetu-bhaavaH anityataa syaat vartamaana^su 285.05 ghaTa-aadiSu na syaat na hi asati jvara^i jvarita-pratyayaH dRSTaH 285.06 vinaaza-hetu-bhaavaat ca vinaaza-hetuH asti iti yuktaH pratyayaH na anityaH iti/ 285.07 na hi gotvaat azva-pratyayaH bhavati iti/ atha manyase yasya vinaaza-hetuH 285.08 asti tad-vinaazavat yad yad vinaazavat tad anityam iti/ etad api na 285.09 buddhyaamahe yasya vinaaza^i hetuH asti tad-vinaazavat iti kim tu yasya 285.10 vinaaza-hetuH asti tad-vinaaza-hetumat iti yuktam vaktum na ca anya^ina yogaat 285.11 anya-nimittaH pratyayaH yuktaH na hi daNDa-yogaat kuNDalin^H iti bhavati/ 285.12 vinaazavat-zariiram iti-prayoga-darzanaat iti uktam iti cet/ atha manyase 285.13 vinaazavat-zariiram iti dRSTaH prayogaH na ca asati sambandha^i prayogaH 285.14 bhavitum arhati/ na matupaH asattva^i adarzanaat/ na ayam matup kva cit asati 285.15 dRSTaH na hi asataa kuNDala^ina kuNDalin^H iti bhavati na ca asataa vinaaza^ina 285.16 sambandhaH asti tad-vinaazavat-zariiram iti ayuktaH prayogaH/ dRSTaH iti cet/ 285.17 atha manyase dRSTaH ayam prayogaH vinaazin etad zariiram adhruvaa te viSayaaH iti 285.18 na upacaaraat vinaazin iti upacaara^ina prayogaH vinaazaH yasya avazyatayaa 285.19 bhaviSyati adhruvaa viSayaaH iti anityataa eva ucyate tasmaat na vinaaza-hetu- 285.20 bhaavaH anityataa/ upalabdhi-lakSaNa-praaptasya atyanta-tirobhaavaH anityataa 285.21 iti anye/ anye punar anityataa-zabda-artham anyathaa varNayanti yad upalabdhi- 285.22 lakSaNa-praaptam vastu tena eva aatmanaa atyantam na upalabhyate tirobhuutam tad anityam 286.01 iti ucyate/ etad tu zuunyam abhidhaanam, upalabdhi-lakSaNa-praaptam atyanta-tirobhuutam 286.02 na upalabhyate iti bruvaaNaH siddhaantam baadhate/ na hi kim cit 286.03 vastu-utpannam na upalabhyate iti siddhaantaH/ anupajaata-vizeSasya ca vastunaH 286.04 tirobhaavaH na yuktaH iti anekadhaa varNitam/ tasmaat iyam anityataa na 286.05 yuktaa ye punar varNayanti saH eva bhaavaH abhuutvaa bhavan bhuutvaa vaa abhavan 286.06 anityaH iti ucyate saa ca avasthaa bhaava-pratyaya^ina anityataa iti abhidhiiyate/ etad 286.07 tu na yuktam, sva-artha^i bhaava-pratyayasya adarzanaat na hi kaH cit sva-artha^i bhaava- 286.08 pratyayaH dRSTaH/ vinaya-aadi iti aadi-vat iti cet na anabhyupagamaat/ nanu 286.09 ca vinaya-aadibhyaH Thak iti sva-artha^i pratyayaH dRSTaH vinayaH eva vainayikam 286.10 iti na anabhyupagamaat/ na ayam sva-artha^i pratyayaH api tu vinaya^ina yogaH 286.11 vainayikam iti ucyate evam sarvatra draSTavyam/ anupalabhyamaana-bhedaanaam 286.12 api anumaanataH bhedaH anumeyaH/ yaan ca api bhavaan anupalabhyamaana-bhedaan pratyayaan 286.13 sva-artha^i manyate teSu api anumaanataH bhedah anumeyaH kim anumaanam SaSThiiaa 286.14 bheda-viSaya-tva^i sarvaa SaSThii bheda-viSaya^i dRSTaa iti yathaa ca anartha-antara^i SaSThii 286.15 na asti tathaa uktam guNa-guNi-bhaava-vaada^i iti/ tad kim idaaniim anityataa iti ayam 286.16 zabdaH anabhidheyaH eva/ na anabhidheyaH avadhi-apekSa-anapekSa-abhedaat sattaa eva 286.17 ubhayathaa yaa ubhaya-anta-paricchinna-vastu-sattaa saa anityataa iti/ yaa tu ubhaya- 286.18 anta-anavacchinna-vastu-sattaa saa nityataa/ yathaa samavaayaH ekaH san 286.19 kaarya^ina viziSyamaaNaH kaaraNam abhidhiiyate kaaraNa^ina viziSyamaaNaH 286.20 kaaryam iti ca katham iti kaaraNam iti ayam pratyayaH na animittakaH 286.21 kadaa cit bhaavaat na ca vastu-nimittaH avastu-pratyayaH vyatireki-tvaat na 286.22 ca sattaataH vailakSaNyaat sattaataH sat iti syaat ayam tu sattaa-pratyayaat 287.01 vilakSaNaH tasmaat na sattaataH iha-vizeSaNa-nimitta-tvaat ca sambandha-nimittaH 287.02 iha tantuSu paTaH iti aadhaara-viziSTaH pratyayaH upajaayate na ca asati 287.03 sambandha^i ihapratyaya^ina zakyam bhavitum yataH ayam iha-pratyayaH saH samavaayaH 287.04 kaarya-samavaaya^i sati kaaraNam iti abhidhiiyate yasya guNasya yogaat yasmin artha^i 287.05 zabda-nivezaH tad-abhidhaana^i tva-talau kaarya-samavaayasya bhaavaat etad bhavati iti 287.06 kaarya-samavaayaH kaaraNatvam/ etena kaaryatvam vyaakhyaatam/ kaarya-aatmalaabha- 287.07 hetuH samavaayaH kaaraNa-viziSTaH kaaryatvam yathaa samavaayaH evam 287.08 sattaa api ekaa satii ubhaya-anta-paricchinna-vastu-sambandhi-tva^ina anityataa iti ucyate 287.09 viparyayaat nityataa iti/ etayaa antiyatayaa yogaat anityaH zabdaH iti// 287.10 \S[2-2-13(14)]{aadimat-tvaat aindriyaka-tvaat kRtaka-vat upacaaraat ca} 287.11 aadimat-tvaat aadiH yoniH kaaraNam iti/ kaaraNavat-tvaat anityaH 287.12 iti suutra-arthaH/ kim punar idam kaaraNavat-tvam naama nimittakaaraNa- 287.13 bheda-anuvidhaanam utpatti-dharmaka-tvam tad-abhivyaGgya^su na asti/ na hi kim cit 287.14 abhivyajjyamaanam nimittakaaraNa-bheda-anuvidhaayin dRSTam iti/ saMyoga- 287.15 vibhaaga-anantaram upalabdhi^aH sandehaH iti cet/ atha manyase saMyoga-vibhaaga- 287.16 anantaram upalabhyate zabdaH saa ca tad-anantara-upalabdhiH vyajyamaanasya api yuktaa 287.17 ataH sandehaH kim ayam saMyoga-vibhaagaabhyaam vyajyate atha kriyate iti/ 287.18 na vyajyate aindriyaka-tvaat kim idam aindriyaka-tvam, indriya-pratyaasatti- 287.19 graahyam aindriyakam iti tataH kim yadi indriya-pratyaasatti-graahyaH aindriyakaH 287.20 tataH na vyajyate/ na hi vyajyamaanasya indriya^ina pratyaasattiH yuktaa katham 287.21 iti na zrotram taavat zabda-dezam upagacchati amuurta-tvaat yad amuurtam tad niHkriyam 288.01 yathaa ruupa-aadi amuurtam ca aakaazam tasmaat niHkriyam iti/ kriyaa- 288.02 kaaraNa-guNa-samavaayaat kriyaavat-tvam iti cet/ atha manyase yatra kriyaa- 288.03 kaaraNam guNaH vartate tad kriyaavat dRSTam yathaa loSTham tathaa ca aakaazam tasmaat 288.04 etad api kriyaavat iti/ na anekaantaat/ kriyaa-kaaraNam ca guNaH 288.05 aatmani na kriyaavaan aatman^H iti anekaantaH vidyamaanasya api na kriyaa- 288.06 hetu-tvam mahat-parimaaNa-pratibandhaat vidyamaanaH api aakaaza^i abhighaataH na 288.07 kriyaa-hetuH mahat-parimaaNa-pratibandhaat/ yad aakaaza^i mahattvam tena eka-artha- 288.08 samaveta^ina tad-vRttiH abhighaataH pratibadhyate iti yathaa loSTha-gurutvam tad- 288.09 eka-artha-vRttinaa saMyoga^ina saMyoga-pratibandhaat gurutvasya saapekSa-tva- 288.10 prasaGgaH iti cet/ atha manyase yadi saMyoga^ina pratibadhyamaanam gurutvam na 288.11 kriyaam aarabhate tad pratibandha-apagama-apekSam aarabhate iti/ nanu evam gurutvam 288.12 saapekSam kriyaa-kaaraNam iti praaptam/ evam ca zaastra-vyaaghaataH nirapekSa- 288.13 gurutvam karma-kaaraNam iti hi zaastram/ na nirapekSasya anyathaa vyaakhyaanaat 288.14 na ayam nirapekSasya arthaH gurutvam na kim cit apekSate iti api tu carama- 288.15 bhaavi-nimitta-antaram na apekSate iti nirapekSam gurutvam karma-kaaraNam iti 288.16 na asti vyaaghaataH/ tathaa ca zaastram saMyoga-abhaava^i gurutvaat patanam 288.17 iti/ viSaya-abhaavaat ca kriyaa-kaaraNa-guNa-samavadhaana-maatram kriyaavat- 288.18 tva^i hetuH api tu kriyaa-kaaraNa-guNa-samavadhaana^i sati muurtaH yadi 288.19 kriyaa-viSayaH muurtiH bhavati kriyaa-kaaraNam guNaH apratibaddhaH bhavati tadaa 288.20 kriyaa utpadyate iti/ tasmaat akriyaavat-tvaat aakaazam na gacchati zabdaH api 288.21 na aagacchati niHkriya-tvaat eva na ca apraaptasya grahaNam asti sarva-zabda-upalabdhi- 288.22 prasaGgaat/ parizeSaat tu santaana-siddhiH/ tatra aadyaH zabdaH saMyoga- 289.01 vibhaaga-hetukaH tasmaat zabda-antaraaNi kadamba-golaka-nyaaya^ina sarva-diz^kaani 289.02 tebhyaH pratyekam ekaikaH zabdaH mandatara-tama-aadi-nyaaya^ina aazraya-apratibandham 289.03 anuvidhiiyamaanaH praadurasti tataH antyasya atimaandyaat zabda-antara-utpatti- 289.04 zakti-vighaataH yena kena cit pratibandhaat bhavati iti/ ataH zabda-santaana- 289.05 ucchedaH tatra yaH karNa-zaSkuliim antamn aakaaza-dezam praapnoti saH upalabhyate 289.06 na itaraH iti tasmaat aindriyaka-tvam tad ca anyathaa na yuktam iti ataH anityaH iti/ 289.07 ekaH eva iti cet na sarvaiH upalabdhi-prasaGgaat/ atha manyase ne eva zabda- 289.08 antaraaNi mayaa abhyupagamyante api tu ekaH eva ayam zabdaH vitatya-aakaazam avatiSThate 289.09 saH saMyoga-vibhaagaabhyaam abhivyaktaH san upalabhyate yathaa ghaTa-aadi-apavaraka- 289.10 avasthitam pradiipa-saMyoga^ina iti/ tad ca na sarvaiH upalabdhi-prasaGgaat yadi ekaH 289.11 zabdaH vitatya-avasthitaH saMyoga^ina vyaktaH zrotravataH artha^i pratyayam karoti iti 289.12 manyase tadaa yena kena cit yatra tatra avasthita^ina zabdaH vyaktaH iti sarvaiH 289.13 zrotravadbhiH upalabhyeta na saH ca upalabhyate tasmaat kalpanaa iyam/ ekadeza- 289.14 abhivyaktiH iti cet na kimaH taadaatmya-ataadaatmya-anupapatti^aH/ atha manyase 289.15 satyam vitatya-avasthitaH tasya tu avasthitasya ekadezaH nimitta^ina vyajyate 289.16 iti/ na kimaH taadaatmya-ataadaatmya-anupapatti^aH/ yaan taan ekadezaan zabdasya 289.17 manyase te kim zabda-aatmakaaH aaho na iti/ kim ca ataH yadi zabda-aatmakaaH 289.18 tataH aneke zabdaaH iti vyaaghaataH atha azabda-aatmakaaH na tadaa 289.19 zabdaat artha-pratyayaH iti praaptam/ teSaam svabhaavaH ca vimoktavyaH/ zabdasya 289.20 aakaaza-vRtti-tvaat ekadeza-artha-anabhidhaanaat ca/ ekadezaH iti samaasa- 289.21 padam etad ekaH ca asau dezaH ca iti/ tatra deza-zabdaH aadhaara-arthaH kaaraNa- 290.01 arthaH vaa/ tatra aadhaara-arthaH taavat na yuktaH zabdasya aakaaza-vRtti-tvaat aakaaza- 290.02 vRttiH zabdaH tad-guNa-tvaat tasmaat aakaaza-vyatiriktaH na aadhaaraH iti/ 290.03 kaaraNa-arthaH api na asti akRtakatva-abhyupagamaat akRtakaH zabdaH iti svayam 290.04 pratipadyamaanaaH bhavantaH na arhanti vaktum kaaraNam ekadezaH iti na ca anyaH 290.05 ekadeza-arthaH sambhavati iti zuunyam abhidhaanam ekadezaH zabdasya vyajyate ekadeza- 290.06 abhivyakti^i ca artha-pratyayaH na syaat varNa-vat varNaaH sarve eva vyaapakaaH 290.07 bhavanti iti etasmin pakSa^i varNa-ekadeza-vyaktiH na ca varNa-ekadezaH zakyaH 290.08 niruupayitum na ca niruupitaat api tasmaat artha-pratyayaH bhavati varNaanaam 290.09 artha-pratyaayana-anabhyupagamaat/ varNaaH api taavat ekaikazaH artha-pratyaayakaaH 290.10 na bhavanti kutaH tad ekadezaaH iti/ etena bahutvam pratyuktam/ yathaa 290.11 ekasya vyakti^i doSaH evam aneka-zabdasya api vyaapi-tva^i doSaH kolaahalaH ca 290.12 syaat/ yadi ca aneka-zabdaaH aakaaza^i vartante yugapat iti pratipadyante 290.13 eka-zabda-abhivyaJjaka-upaadaana^i samaana-dezaanaam zabdaanaam vyaktiH iti 290.14 kolaahalaH ca syaat/ yathaa malla-naTa-samaaja^su prayoga-ja-jhaGkaara-atizaya- 290.15 aavarjita^su nadatsu bhavati tasmaat na anekaH vyaapakaH iti niyamaH ca na 290.16 syaat/ yadi ca aneke zabdaaH yugapat aakaaza^i vartante iti/ evam ca yad 290.17 kim cit vyaJjakam upaattam samaana-dezaan sarvaan abhivyanakti iti/ yadaa 290.18 viiNaaH vaadyate tadaa raasabha-dhvaniH api zruuyate na hi samaana-indriya- 290.19 graahyaaNaam samaana-dezaanaam vyaJjaka^su niyamaH dRSTaH/ yadi asya vyaJjakam 290.20 tena tasya vyaktiH iti cet tad na adRSTa-tvaat/ atha manyase aneka-zabda-sannipaata^i 290.21 sati vyaJjakaani bhidyante vyaJjaka-bhedaat ca anuvidhaayiniiaH vyakti^aaH 291.01 pratizabdam upajaayante iti tad na adRSTa-tvaat/ na hi samaana-dezaanaam eka- 291.02 indriya-graahyaaNaam vyaJjaka^su niyamaH dRSTaH/ na hi pradiipaH eka-indriya-graahyam 291.03 anekam artham yugapat sannipatitam na prakaazayati/ saamaanyavat etad 291.04 syaat iti cet na anabhyupagamaat/ atha manyase aneka-artha-sannipaata^i sati 291.05 sarvaabhiH vyaktibhiH saamaanyaani sambaddhyante aneka-sambandha^i sati saamaanyasya 291.06 kena cit artha^ina kim cit saamaanyam vyajyate iti/ evam aneka-artha-sannipaata^i sati 291.07 kim cit vyaJjakam kim cit zabdam vyanakti iti tad na anabhyupagamaat/ saamaanyam 291.08 aneka^ina bhinna-jaatiiya^ina artha^ina sambaddhyate iti na abhyupagamyate api tu 291.09 sva-viSaya-sarva-gatam saamaanyam gotvam goSu eva na azva-aadiSu azvatvam azva^su eva na 291.10 go-aadiSu tasmaat asamaH ayam dRSTaantaH vyaJjaka-abhaava^i ca upalabdhi^aH na vyajyate 291.11 zabdaH/ yadi ca saMyoga-vibhaagaabhyaam vyaktaH zabdaH upalabhyate iti manyase 291.12 saH api saMyoga-abhaava^i na upalabhyeta upalabhyate ca daaru-vrazcana^i daaru-parazu-saMyoga- 291.13 nivRtti^i iti/ abhighaataat vaayuH iti cet atra uktam atha manyase 291.14 daaru-parazu^oH abhighaataat vaayuH jaayte saH vaayuH santaana-vRtti^aa vartate santaana- 291.15 vRtti^aa vartamaanaH karNa-zaSkuliim antam aakaazam praapnoti/ tad-praapti^i tatra-sthaH 291.16 zabdaH gRhyate iti atra uktam yathaa ekaH zabdaH karNa-zaSkuliim atyaakaaza- 291.17 deza^i vartate tathaa sarve eva zabdaaH vartante iti yad kim cit vyaJjakam upaattam 291.18 yasya kasya cit zabdasya vyaJjakam syaat iti sarva-zabda-upalabdhi-prasaGgaH niyamaH ca 291.19 na syaat nimitta-sannidhaana^i ca sarvatra upalabdhi^aH na vyajyate yad khalu 291.20 vyajyate tad-nimitta-sannidhaana^i sati na sarvatra vyajyamaanam dRSTam yathaa 291.21 ghaTa-arthinaH vibhraaNaaH pradiipam ghaTa-aadi-rahita-anapavaraka-aadiin pravizya na 291.22 ghaTa-aadiin upalabhante iti abhivyakti^aa ghaTa-aadiin na pratipadyante/ na punar 292.01 taalu-aadi-abhighaata-sannipaata^i sati kva cit api zabdaat na pazyaamaH tasmaat na 292.02 vyajyate iti/ sarvatra santi iti cet na ukta-uttara-tvaat/ atha manyase 292.03 yasya ekadeza-vRtti^aaH zabdaaH tam pratyayam upaalambhaH asmaakam tu sarve eva 292.04 vyaapakaaH tasmaat na eSaH doSaH iti na ukta-uttara-tvaat ukta-uttaram etad vaakyam na 292.05 punar pratisamaadhaanam prayojayati iti tasmaat na vyajyate iti/ naada-upalabdhi^i 292.06 ca viprakRSTa-deza-avasthita^ina naada-samaana-deza-zabda-anupalabdhi^aH na vyaJjakaH 292.07 naadaH/ ete na vaayaviiyaaH saMyoga-vibhaagaaH vyaJjakaaH iti pratyuktam/ 292.08 kRtaka-vat upacaaraat ca tiivram mandam it kRtakam upacaryate tiivram sukham mandam 292.09 sukham iti upacaryate ca tiivraH zabdaH mandaH zabdaH iti/ atra ca 292.10 prayogaH/ anityaH zabdaH tiivra-manda-viSaya-tvaat sukha-duHkha-vat iti kRtaka- 292.11 vat upacaaraat iti anena suutra^ina sarva-anityatva-saadhana-dharma-saMgrahaH/ kRtaka-vat grahaNasya 292.12 udaaharaNa-artha-tvaat/ yathaa saamaanya-vizeSavataH asmad-aadi-baahyakaraNa- 292.13 pratyakSa-tvaat uapabhyasya anupalabdhi-kaaraNa-abhaava^i sati anupalabdhi^aH guNasya 292.14 sataH asmad-aadi-baahyakaraNa-tvaat iti evam aadi/ tiivra-zabdasya tiivra- 292.15 artha-viSaya-tvaat na zabda-aadi-viSaya-tvam iti cet/ atha manyase tiivra-zabda^ina 292.16 tiivra-arthaH abhidhiiyate na zabdaH na ca anya-viSayaH zabdaH anyasya arthasya pratipaadakaH 292.17 iti na zabda-zabda^ina samaanaadhikaraNasya tiivra-zabdasya abhidhaanaat 292.18 satyam ayam tiivraH zabdaH kevalaH uccaaritaH dravya-guNa-karmaNaam samaana-dharmam 292.19 pratipaadayati zabda^ina zabdau uccarataa\cor[C]{zabda-zabdaH api uccaran} aneka-dharma-yoginam zabdam abhidhatte/ 292.20 yadaa punar etau tiivra-zabdau vizeSaNa-vizeSya-bhaava-aapannau abhidhiiyete tadaa 292.21 tiivra-zabda^ina dharma-antaraaNi vyavacchidyante zabda-zabda^ina dharmi-antaraaNi iti 293.01 ubhaya-zabda-prayogaat zabdaH gamyate tasmaat upapannam tiivra-zabda-viSaya-tvaat 293.02 anityaH zabdaH iti/ vyaJjakasya tathaa-bhaavaat grahaNasya tiivra-mandataa- 293.03 ruupa-vat iti cet na abhibhava-upapatti^aH/ zeSam bhaaSya^i/ grahaNam nimitta- 293.04 bheda-anuvidhaayin iti cet na grahaNa-bhedasya ekatra adRSTa-tvaat/ atha manyase 293.05 na zabdaH bhidyate zabda^i tu abhinna^i grahaNam nimitta-bheda-anuvidhaayin bhavati/ 293.06 grahaNaat ca abhibhavaH iti na grahaNa-bhedasya ekatra adRSTa-tvaat yadi abhinnaH 293.07 zabdaH grahaNa-bhedaH na praapnoti na hi abhinna^i grahaNa-bhedam viSaya^i pazyaamaH/ 293.08 atha abhinna^i api viSaya^i grahaNaani bhidyante iti manyase nityam grahaNa- 293.09 bhedaH syaat tataH bhinnaH abhinnaH iti bhinna-abhinna-pratyayau na 293.10 syaataam/ abhibhava-anupapattiH ca grahaNayoH yuugapat asambhavaat na hi 293.11 grahaNa^i yugapat bhavataH na ca ekam grahaNam aatmanaH eva abhibhaavakam na ca ayam 293.12 abhibhavaH na asti tasmaat bhidyate zabdaH abhibhava-anupapattiH ca vyaJjaka-samaana- 293.13 dezasya abhivyakti^i praapti-abhaavaat vyaJjaka^ina samaana-dezaH abhivyajyate 293.14 iti etasmin pakSa^i na upapadyate abhibhavaH kasmaat vyaJjaka-samaana-deza-tvaat na 293.15 hi vyaJjaka-samaana-deza^ina apraaptaH zabdaH abhibhavitum zakyaH apraapta-tvaat 293.16 na hi apraaptam abhibhaavakam bhavati/ atha apraaptam api abhibhaavakam bhavati iti 293.17 manyase viiNaa-zabdaanaam azravaNa-prasaGgaH atha apraaptaaH zaGkha-raasabha-aadi-zabdaaH 293.18 abhibhaavakaaH iti na kadaa cit viiNaa-aadi-zabdaaH zruuyeran/ sarvatra 293.19 santi iti cet na puurva-doSa-anuvRtti^aH/ atha manyase yaH vyaJjaka-samaana-dezam 293.20 zabdam abhyupaiti tasya eSaH doSaH asmaakam tu sarve eva zabdaaH samaana-dezaaH 293.21 tasmaat adoSaH ayam iti na puurva-doSa-anativRtti^aH samaana-deza-tva^i zabdaanaam 293.22 vyaJjaka^su niyamaH na asti iti yad kim cit vyaJjakam upaattam na sarva- 294.01 zabdasya vyakti-hetuH iti puurva-doSa-anativRttiH iti/ samaana-deza-tva^i ca 294.02 viiNaa-veNu-zabdaanaam saGkha-zabda^ina viiNaa-veNu-zabdayoH abhibhavaH iti 294.03 viiNaa-aadi-zabda-azravaNa-prasaGgaH tasmaat zabdaaH eva bhidyante iti teSaam ca 294.04 bhinnaanaam samaana-deza-tva^i sati ye karNa-zaSkuliim atyaakaaza-deza^i yugapat 294.05 samavayanti tatra yaH paTuH zabdaH saH itarasya abhibhaavakaH iti 294.06 abhibhavaH ca naama mandasya paTiiyasaH grahaNaat agrahaNam iti/ yadi ca 294.07 santaana-vRttiH zabdaH karNa-zaSkuliimat aakaaza-dezam praaptaH ca gRhyate 294.08 diz-deza-pratyayaH na praapnoti puurva^ina zabdaH uttara^ina zabdaH iti na hi 294.09 viSaya^su pratyaasiidatsu diz-deza-pratyayaH dRSTaH gandha-aadi-vat iti/ na upaadaana- 294.10 nimitta-tvaat diz-deza-vyapadezasya yaH ayam zabda^su diz-deza-vyapadezaH na ayam 294.11 zabda-nimittaH puurva-apara-aadi-bhinna^bhyaH nimitta^bhyaH upajaayamaanaanaam ekadeza- 294.12 grahaNaat tulyaH diz-deza-vyapadezaH syaat/ tasmaat na zabda-nimittaH 294.13 kutaH tarhi ayam bhavati iti vaacyam nimitta-bhedaat yaani nimittaani 294.14 zabda-kaaraNasya saMyogasya anugraha-kaariiNi diz-dezavanti teSaam nimittaanaam 294.15 bhedaat diz-deza-pratyayaaH iti/ ye upalabhyamaana-nimittaaH zabdaaH 294.16 teSu ayam yuktaH yeSaam tu nimittaani na upalabhyante teSu diz-deza-pratyayaH 294.17 na yuktaH na na yuktaH zabda-santaanasya nimitta-bheda-abhimukhya^ina aadi^i 294.18 praapti^aH yaH zabda-santaanaH yasmaat nimittaat upajaayate saH samantaat 294.19 zabda-antaraaNi santanoti tatra yaH zabdaH aadi^i karNa-zaSkuliimat- 294.20 aakaaza-dezasya tad-abhimukha^ina bhaaga^ina sambaddhyate tad-nimittaH puurva-apara-aadi- 294.21 zabda-vyapadezaH yadaa punar aadya-zabda-paricchedaH na asti tadaa viparyayaH 294.22 iti/eke tu bruvate na eva zabda^su diz-deza-pratyayaaH santi 295.01 kutaH cakSus-viSaya-siddhi^i diz-deza-adhyavasaayaat/ tathaa hi jaati-andhaanaam 295.02 puurva-apara-aadi-pratyayaaH zabda^i na santi iti/ apare tu diz-deza-vyapadeza^ina 295.03 cakSus-zrotra^i apraapya-kaariNii iti bruvate/ teSaam uktam uttaram pratyakSa-suutram 295.04 varNayadbhiH iti//\end[2-2-13(14)] 295.05 \S[2-2-14(15)]{na ghaTa-abhaava-saamaanya-nitya-tvaat nitya^su api anitya-vat upacaaraat 295.06 ca} 295.07 na ghaTa-abhaava-saamaanya-nitya-tvaat nitya^su api anitya-vat upacaaraat ca/ suutrasya 295.08 puurva-hetuunaam anaikaantika-tva-jJaapanam arthaH/ zeSam bhaaSya^i\end[2-2-14(15)] 295.09 \S[2-2-15(16)]{tattva-bhaaktayoH naanaatvasya vibhaagaat avyabhicaaraH} 295.10 tattva-bhaaktayoH naanaatvasya vibhaagaat avyabhicaaraH/ nityatvam iti atra 295.11 kim taavat tattvam/ ubhaya-anta-aparicchinna-vastu-sattaa-saMsparzaH iti/ 295.12 viparyayaat anityatvam etad ca abhaava^i na asti/ bhaaktam tu tad bhavati nityaH 295.13 iva nityaH ghaTa-abhaavaH iti na punar nityaH eva kaala-dvaya-ananubhavaat 295.14 pradhvaMsa-abhaavaH na praak asti na ghaTa-kaala^i asti praak-abhaavaH na ghaTa-kaala^i na 295.15 pradhvaMsa-kaala^i iti/ katham tarhi nityaH iva nityaH iti ucyate/ bhakti^aa kaa 295.16 punar iyam bhaktiH praak-abhaavasya kaaraNa-abhaavaH pradhvaMsa-abhaavasya vinaaza- 295.17 abhaavaH ubhayam ca etad nitya-viSayaH iti etad saamaanyaat nityaH iva nityaH na 295.18 punar nityaH eva iti\end[2-2-15(16)] indriya-pratyaasatti-graahyaH aindriyakaH iti// 295.19 \S[2-2-16(15)]{santaana-anumaana-vizeSaNaat} 296.01 santaana-anumaana-vizeSaNaat avyabhicaaraH/ na vayam aindriyaka-tvaat iti 296.02 anena anityatvam pratipaadayaamaH api tu zabdasya abhivyaktim pratiSedhaamaH/ 296.03 na hi vyajyamaanasya aindriyaka-tvam yuktam iti purastaat uktam//\end[2-2-16(15)] 296.04 \S[2-2-17(18)]{kaaraNa-dravyasya pradeza-zabda^ina abhidhaanaat nitya^su api avyabhicaaraH 296.05 iti} 296.06 kaaraNa-dravyasya pradeza-zabda^ina abhidhaanaat nitya^su api avyabhicaaraH/ na hi 296.07 nityaanaam dravyaaNaam pradeza-zabda^ina kaaraNam ucyate/ aakaazasya pradezaH 296.08 aatmanaH pradezaH iti na aakaaza-aatmanoH kaaraNa-dravyam abhidhiiyate yathaa 296.09 kRtakasya kim iti na abhidhiiyate avidyamaana-tvaat na hi vidyamaanaaH 296.10 aakaaza-aadi^aH pradezaaH iti/ katham na vidyante pramaaNataH anupalabdhi^aH 296.11 yadi aakaaza-aadi^aH pradezaaH syuH pramaaNataH upalabhyeran iti katham 296.12 pramaaNataH anupalabdhiH vikalpa-anupapatti^aH pradeza-zabda^ina kaaraNam vaa abhidhiiyate 296.13 aadhaaraH vaa na kaaraNam akRtaka-tvaat yasmaat akRtakam aakaazam ataH na 296.14 kaaraNa-arthaH pradeza-zabda^ina ucyate na aadhaaraH anaazrita-tvaat anaazritam aakaazam 296.15 tasya aadhaara-arthaH azakyaH vaktum iti/ loka-virodhaH iti cet na anyathaa 296.16 tad-anupapatti^aH yadi aakaazam niHpradezam pratipadyase nanu lokaH viruddhyate 296.17 puurva-bhaaga^ina vyaaptaH aadityaH iti/ na anyathaa tad-anupapatti^aH/ saMyogasya 296.18 avyaapya-vRtti-tva^i pradeza-zabda^ina abhidhiiyamaana^i na loka-virodhaH yasmaat yad 296.19 saMyogasya avyaapya-vRtti-tvam tad pradeza-zabda^ina abhidhiiyate/ etad ca pradezavataa 297.01 dravya^ina aakaazasya saamaanyam/ ye khalu paricchinna^i aamalaka-aadika^i 297.02 bhavataH tayoH yaH saMyogaH vartate saH te na vyaapnoti pradezavatii iva te 297.03 aakaaza-saMyogaH api na aakaazam vyaapnoti iti pradezavat-dravya-saamaanyaat pradezavat- 297.04 aakaazam iti bhaaktaH pratyayaH/ kaa punar iyam bhaktiH atathaa-bhuutasya 297.05 tathaa-bhaavibhiH saamaanyam ubhaya^ina bhajyate iti bhaktiH/ etasmaat 297.06 saamaanyaat adhyaaropita-pradeza-vRttiH pradeza-zabdaH yasmaat aakaazasya pradezavadbhiH 297.07 dravyaiH saamaanyam saMyogasya vyaapya-vRtti-tvam asti ataH pradeza-zabdaH api aakaaza^i 297.08 prayujyate iti/ evam etad na tattvataH kutaH iti cet na pramaaNataH 297.09 anupalabdhi^aH/ atha manyase aakaaza-pradezaaH pradezavat-dravya-saamaanyaat aakaaza^i 297.10 upacaryante na punar tattvataH tad asti iti na pramaaNam asti iti na pradezasya 297.11 pramaaNataH anupalabdhi^aH/ na hi aakaaza-aadi^aH pradeza-pratipaadakam pratyakSa-aadi 297.12 pramaaNam sambhavati iti/ svaruupa^ina anabhidhaanaat ca/ yadi aakaazasya pradezaaH 297.13 syuH te svaruupa^ina vyapadizyeran yathaa paTasya pradezaaH ke tantu^aaH na 297.14 punar aakaazasya pradezaaH ke iti ukta^i svaruupa^ina vyapadeSTum zakyaaH iti/ 297.15 kimaH anupapattiH ca puurvavat/ yaan ca aakaaza-pradeza-antaraan manyate te kim 297.16 aakaaza-aatmakaaH uta na iti kim ca ataH yadi aakaaza-aatmakaaH anekam aakaazam 297.17 iti praaptam/ atha na teSaam svabhaavaH vaktavyaH katham ca te tasya pradezaaH 297.18 iti vaktavyam/ anaakaaza-aatmakaaH santaH aakaazasya pradezaaH iti 297.19 kena artha^ina abhidhiiyate tad yathaa tantu^aaH paTasya pradezaaH iti ukta^i kaaraNa-arthaH 297.20 aadhaara-arthaH ca gamyate na punar aakaazasya pradeza^su etad asti/ pradeza- 297.21 abhaavaat anaadhaaraH saMyogaH iti cet na anaadhaaraH aakaaza-vRtti-tvaat/ atha 298.01 manuSe yadi aakaaza-dezaaH na santi aakaaza-deza-aazrayaH saMyogaH anaadhaaraH 298.02 na anaadhaaraH aakaaza-vRtti-tvaat/ yasmaat tvayaa eva ucyate aakaaza- 298.03 aazrayaH iti tasmaat na anaadhaaraH iti samaana-dezaaH iti cet na abaadhanaat/ 298.04 atha manyase muurtimat-dravya-saMyogaaH ye aakaaza-deza^i vartante te pradeza-abhaavaat 298.05 sarve eva samaana-dezaaH praapnuvanti evam ca samaana-deza-tva^i sati na 298.06 kim cit baadhyate iti tad evam pradezavat-dravya-saamaanyaat aakaaza-pradezaH iti 298.07 bhaaktaH pratyayaH iti/ niSpradeza-tvaat sarva^ina sarva-zabda-upalabdhi-prasaGgaH iti 298.08 cet na ukta-uttara-tvaat/ atha manuSe yadi niSpradezam aakaazam tena 298.09 tarhi sarva-zabdaaH samaana-dezaaH iti sarvaiH sarvaH zabdaH upalabhyeta na 298.10 tu upalabhyate tasmaat anya-anya-vRtti^aaH zabdaaH sarvaiH agrahaNaat aGguli-ruupa-aadi-vat 298.11 iti/ etad ca na ukta-uttara-tvaat/ ukta-uttaram etad yathaa saMyogasya 298.12 avyaapya-vRtti-tvam tathaaÊzabdasya api iti/ guNa-tvaat vyaapakam iti eke/ eke guNa- 298.13 tvaat hetu^aH zabda-saMyoga-aadi aGguli-ruupa-vat vyaapakam pratipadyante te evam praSTavyaaH 298.14 vyaapakatvam iti kaH arthaH yadi aazraya-vRtti-tvam vyaapakatvam na kim cit baadhyate 298.15 atha anyat tad na asti/ vayam tu vyaaptim aGguli-ruupasya aazraya-upalabdhi^i upalabdhim 298.16 bruumaH na punar zabda-aadi^aaH aazraya-upalabdhi^i upalabhyante tasmaat aGguli-ruupa- 298.17 vat na vyaapakaaH iti samudita-sthaanaanaam eka-samudaayi-upalabdhi^i upalabdhi- 298.18 anupalabdhii vyaapti-avyaaptii eka-aazrayaaNaam aazraya-upalabdhi^i iti/ atha ye 298.19 aakaaza^i muurtimataam saMyogaaH teSaam kaan cit ke cit kRtakaan pratipadyante 298.20 kaan cit akRtakaan iti/ tatra kaarya-dravya-saMyogaH kRtakaH saMyoga-ja-tvaat 298.21 utpadyamaanasya kaaraNa-sambandhibhiH kaaryasya saMyoga-jaH saMyogaH iti 299.01 kriyaa-janyam tu ke cit na icchanti yaavat-dravya-bhaavi-tvaat saMyogasya avibhaktasya 299.02 saMyogaH na asti iti na asti aakaaza^i kriyaa-jaH saMyogaH iti/ aNu- 299.03 aakaaza-saMyogam tu kRtakam iti icchanti/ tatra aNu-aakaaza-saMyogasya taavat 299.04 kRtaka-tva^i anumaanam aakaaza^ina kRtaka-sambandha^ina sambandhii paramaaNuH muurtimat- 299.05 tva-aadibhyaH ghaTa-aadi-vat iti/ kaarya-aakaaza-saMyogaH vipratipatti-viSayaH na 299.06 yaavat-dravya-bhaavin^H avinazyat-aadhaaravat-tva^i kriyaavat-dravya-vRtti-tva^i sati apraapti-pratidvandvi- 299.07 tvaat muurtimat-itara-saMyoga-vat tasmaat kaarya-dravya^ina aakaazasya saMyoga- 299.08 jaH saMyogaH kriyaa-jaH ca paramaaNu^aH tu kriyaa-jaH iti/ vipratipatti-viSaya- 299.09 avibhaaginaH aakaaza-aadi^aaH kriyaavat-dravya-saMyogi-tvaat paramaaNu-vat/ 299.10 yathaa paramaaNu^aH kriyaavat-dravya-saMyogaaH ayaavat-dravya-bhaavinaH, saMyogavat- 299.11 zabda-vat buddhi-aadi^aaH ca aatmani avyaapakaaH saMyogasya ca avyaapya-vRtti-tvam aatmanaH 299.12 pradeza-arthaH iti vyaakhyaatam/ ekaH ca aneka-muurtimat-pradezavat-dravya-sambandhi-tvam 299.13 pradeza-arthaH/ yad vaa yad aakaazasya ekasya sataH pradezavataa aneka^ina sambandhi-tvam 299.14 tad pradezavat-dravya-saamaanyam yathaa ghaTa-aadi^aH/ kasmaat punar suutra-kaarasya asmin 299.15 artha^i suutram na zruuyate iti/ katam asmin artha^i niSpradezam aakaazam niSpradezaH 299.16 aatman^H iti arthataH adhigati^aH na suutram yasmaat ayam arthaH arthataH adhigamyate tataH na 299.17 suutritaH iti/ zabda-santaana-pratipaadana^i vaa na suutram arthataH adhigati^aH/ 299.18 zaastra-siddhaantaat vaa tad-adhigatiH zaastra-siddhaantaH tu nyaaya-samaakhyaatam bahu- 299.19 zaakham anumaanam tena anuktam api gamyate iti na suutryate/\end[2-2-17(18)] atha api idam asti idam 299.20 na asti iti bhaaSyam/ yaH ayam paryanuyogaH tasya kaH viSayaH iti/ anupalabhyamaana- 300.01 asti-tvam ye zabdasya nitya-tvam kalpayanti te idam-paryanuyojyaaH 300.02 idam asti idam na asti iti etad bhavantaH katham pratipadyante iti/ evam anuyuktaaH 300.03 santaH pratibruvate pramaaNataH upalabdhi^aH anupalabdhi^aH ca iti avidyamaanaH tarhi 300.04 zabdaH// 300.05 \S[2-2-18(19)]{praak-uccaaraNaat anupalabdhi^aH aavaraNa-aadi-anupalabdhi^aH ca} 300.06 praak-uccaaraNaat anupalabdhi^aH aavaraNa-aadi-anupalabdhi^aH ca iti/ yad ca ubhaya-pakSa-sampratipannam 300.07 ghaTa-aadi-anitya-tva^ina tena ca anuyojyaaH yd idam anityam ghaTa-aadi 300.08 bhavadbhiH praipadyate tad katham anityam iti/ evam anuyuktaaH yadi ghaTa-aadi- 300.09 anitya-tva-nyaayam pratipadyante saH zabda^i api iti suutram/ sataH anupalabdhi- 300.10 kaaraNa-abhaava^i kadaa cit anupalabdhi^aH anityaH zabdaH iti suutra-arthaH/ zeSam 300.11 bhaaSya^i/ vyaJjaka-abhaavaat agrahaNam iti cet na ukta-uttara-tvaat zabdasya uccaaraNam 300.12 vyaJjakam tasya abhaavaat na upalabhyate iti asiddham vizeSaNam anupalabdhi- 300.13 kaaraNa-abhaavaH iti/ kim idam uccaaraNam naanam vivakSaa-janita^ina prayatna^ina 300.14 kauSThyasya vaayu^aH preritasya kaNThaa-aadi-sthaana-abhighaataH tad ana ukta-uttara-tvaat 300.15 vaayu-gata-vega-apekSaH vaayunaa taalu-aadi-saMyogaH abhighaataH saMyogasya 300.16 vyaJjaka-tvam praak pratiSiddham iti/\end[2-2-18(19)] evam ca tattvam paaMzubhiH avaakarin 300.17 idam aaha/ kaH asya arthaH/ tattva^i ukta^i jaati^aa pratyavatiSThate saa ca jaatiH// 300.18 \S[2-2-19(20)]{tad-anupalabdhi^aH anupalambhaat aavaraNa-upapattiH} 300.19 tad-anupalabdhi^aH anupalambhaat aavaraNa-upapattiH/ kaH asya vaakyasya arthaH 300.20 aavaraNa-aadi-anupalabdhi^aa anekaantaH iti arthaH/ yathaa aavaraNa-aadi-anupalabdhiH anupalabhyamaanaa 300.21 api asti tathaa aavaraNam iti anekaantaH atha anupalabdhiH anupalabhyamaanaa na asti 301.01 tad-abhaavaat upalabdhiH asti/ na ca avidyamaanasya upalabdhiH asti iti siddham 301.02 aavaraNam/ katham punar bhavaan jaaniiyate na aavaraNa-anupalabdhiH upalabhyate 301.03 iti kim atra jJeyam pratyaatma-vedaniiya-tvaat pratyaatmam eva ayam aavaraNa-anupalabdhim 301.04 aavaraNa-upalabdhim ca vedayate evam ca sati apahRta-viSayam uttara-vaakyam 301.05 iti apahRta-viSayam iti na asya utthaanam asti iti/\end[2-2-19(20)] abhyanujJaana-vaada^ina 301.06 ca ucyate// 301.07 \S[2-2-20(21)]{anupalambhaat api anupalabdhi-sadbhaavavat na aavaraNa-anupapattiH 301.08 anupalambhaat} 301.09 anupalambhaat api anupalabdhi-sadbhaavavat na aavaraNa-anupapattiH anupalambhaat 301.10 iti asya suutrasya anupalabdhi^aH anaikaantika-tvam arthaH//\end[2-2-20(21)] 301.11 \S[2-2-21(22)]{anupalambha-aatmaka-tvaat anupalabdhi^aH ahetuH} 301.12 anupalambha-aatmaka-tvaat anupalabdhi^aH ahetuH/ atathaa-jaatiiya^ina pratyavasthaanaat 301.13 anuttaram iti suutra-arthaH/ yathaa-jaatiiyakaH zabdaH anityaH tathaa-jaatiiyakam 301.14 kim cit nityam na dRSTam iti/ uktam ca atra kim uktam/ ubhaya- 301.15 anta-aparicchinna-vastu-sattaa-sambandhaH nityataa iti/ tasmaat ayathaa-artha-pratyavasthaanaat 301.16 yad kim cit etad/ anityaH zabdaH guNa-tva^i sati asmad-aadi-indriya- 301.17 viSaya-tvaat buddhi-vat/ avyaapakasya vyaapaka-dravya-samavaayi-tva^i sati 301.18 pratyakSa-tvaat sukha-vat/ aakaaza-niSpradeza^tva^i hetuH niSpradezam aakaazam 301.19 vyaapaka-tvaat aatma-vat dravyasya sataH sadaa amuurta-tvaat aatma-vat eva vyaapaka- 301.20 tvaat eva akRtaka-tvam vyaapaka-tvam ca dravya-vyaapakasya sataH sadaa amuurta-tvaat/ 301.21 etena diz-kaalau vyaakhyaatau/ etaavat svasaadhana-sthiti^aa vyavasthitam 301.22 anityaH zabdaH iti//\end[2-2-21(22)] 302.01 atha zabdasya nitya-tvam pratijaanaanaH iti bhaaSyam// 302.02 vipratipatti^aH pramaaNa-muula-tvaat hetu^aH paripraznaH/ vipratipattiH naama 302.03 dvayoH eka-viSayaa viruddha-dharma-sampratipattiH na ca vipratipattiH pramaaNa- 302.04 antaram antareNa yuktaa iti nitya-tva^i pramaaNam vaktavyam iti ataH aaha/ nityaH 302.05 zabdaH asparza-tvaat// 302.06 \S[2-2-22(23)]{asparza-tvaat} 302.07 \S[2-2-23(24)]{na karma-anitya-tvaat} 302.08 anupalabdha-vipakSa-ekadezasya prayogaH aakaaza-vat iti\end[2-2-22(23)] tasya vyabhicaara- 302.09 darzana-artham suutram/ na karma-anitya-tvaat/ zeSam asya bhaaSya^i//\end[2-2-23(24)] 302.10 \S[2-2-24(25)]{na aNu-nitya-tvaat}\end[2-2-24(25)] 302.11 \S[2-2-25(26)]{sampradaanaat} 302.12 ayam anyaH hetuH zabda-nitya-tva^i sampradaanaat/ na hi kim cit nityam 302.13 sampradiiyamaanam iti anvayinaH dRSTaantasya abhaavaat viruddhaH/\end[2-2-25(26)] atha ayam pratijJaa- 302.14 arthaH avatSThate zabdaH sampradaanaat ghaTa-aadi-vat iti/ evam api nityatvam 302.15 na siddhyati// 302.16 \S[2-2-26(27)]{tad-antaraala-anupalabdhi^aH ahetuH} 302.17 \S[2-2-27(28)]{adhyaapanaat apratiSedhaH} 302.18 tad-antaraala-anupalabdhi^aH ahetuH/ avatiSThamaanaH hi daatR-pratigrahiitR^oH 302.19 antaraala^i upalabhyeta iti iti suutra-artha-virodhaH/\end[2-2-26(27)] na virodhaH anumaanaat 302.20 upalabdhi^aH na hi pratyakSataH anupalabdhasya anumaana^ina upalabdhiH sattaam baadhate/ 303.01 kim anumaanam adhyaapanam kim idam adhyaapanam naama diiyamaanasya sampradaanam 303.02 praaptiH daatR-pratigrahiitR^oH antaraala^i zabdaH asti adyaapanaat zara-aadi-vat iti/\end[2-2-27(28)] 303.03 ubhayoH pakSayoH anyatarasya adhyaapanaat apratiSedhaH// 303.04 \S[2-2-28(29)]{ubhayoH pakSayoH anyatarasya adhyaapanaat apratiSedhaH} 303.05 na zabdasya adhyaapanam pratiSidhyate api tu nRtya-upadeza-vat anityasya 303.06 adhyaapanam iti/ yad punar etad daatR-pratigrahiitR^oH antaraala^i zabdaH asti iti 303.07 siddha-saadhanam etad iti/ vayam api bruumaH daatR-uccaaritaH zabdaH santaana- 303.08 vRtti^aa sampradaanam praapnoti tasmaat sampradaanam avasthaana^i na hetuH\end[2-2-28(29)] ayam 303.09 tarhi hetuH// 303.10 \S[2-2-29(30)]{abhyaasaat} 303.11 abhyaasaat/ viiNa-aadi-vat iti/ anitya^su eva laGghana-puuraNa-aadiSu 303.12 abhyaasaH iti viruddhaH/ atha avasthaanam abhyaasaat saadhyeta tathaa api anavasthita^su 303.13 eva abhyaasaH iti anekaantaH abhyaasa-svaruupa-anavadhaaraNaat asiddhaH ca/ 303.14 abhyaasaH hi eka-viSayaH aneka-jJaana-utpaadaH eka-aakaara-viSayaH vaa/ tatra ayam 303.15 abhyaasaH eka-viSayaH eka-aakaara-viSayaH vaa iti sandigdha-asiddhaH\end[2-2-29(30)] abhyaasa- 303.16 asiddhi^i abhyaasa-upacaara-viSaya-tva^ina saadhanam tasya anaikaantika-tva-jJaapana-artham// 303.17 \S[2-2-30(31)]{na anya-tva^i api abhyaasasya upacaaraat} 303.18 na anya-tva^i api abhyaasasya upacaaraat/\end[2-2-30(31)] etad suutram anya-tva-pratiSedha-artham// 303.19 \S[2-2-31(32)]{anyat anyasmaat ananya-tvaat ananyat iti anyataa-abhaavaH} 304.01 anyat anyasmaat ananya-tvaat ananyat iti anyataa-abhaavaH/ yad idam anyat iti 304.02 manyase idam anyasmaat ananyat vaa syaat/ yadi anyat ananyat na bhavati yathaa 304.03 braahmaNaat anyaH na braahmaNaH iti/ atha ananyat tathaa api anyat na bhavati 304.04 ananya-tvaat/ yad ananyat tad katham anyat bhaviSyati iti//\end[2-2-31(32)] 304.05 \S[2-2-32(33)]{tad-abhaava^i na asti ananyataa tayoH itaretara-apekSa-siddhi^aH 304.06 } 304.07 tad-abhaava^i na asti ananyataa tayoH itaretara-apekSa-siddhi^aH/ suutrasya arthaH 304.08 avirodhaH/ ananya-tvam abhyupagatam tad nivartate iti/ katham nivartate pratiSedhasya 304.09 anya-zabda-viSaya-tvaat/ anya-abhaava^i ananyat na asti iti na hi braahmaNa- 304.10 abhaava^i abraahmaNaH siddhyati/ ayam tarhi hetuH pratyabhijJaanaat tad-abhaava^i 304.11 pratyabhijJaanam na dRSTam maNi-aadiSu asti ca pratyabhijJaanam zabda^i tasmaat 304.12 pratyabhijJaanaat avatiSThate zabdaH iti/ kim idam pratyabhijJaanam tad-pratyaya- 304.13 viSaya-tvam tad-pratyaya-viSaya-tvam anya-tva^i api iti anekaantaH/ atha pratyabhijJaanam 304.14 tad-pratyaya-viSayasya avyabhicaaraH na hi zabda^i kadaa cit tad-pratyaya-viSaya- 304.15 vyabhicaaraH asti yaH punar sadRza^i tad-pratyayaH saH vizeSa-darzanaat nivartate/ ataH 304.16 yaa asu tad-pratyayasya zabda^i avyaavRttiH tad pratyabhijJaanam iti na tad-pratyayasya 304.17 avyaavRttiH asiddhaa/ ayam taavat tad-pratyayaH puruSa-antara^i nivartamaanaH 304.18 dRSTaH/ yad punar etad vizeSa-darzanaat sadRza^i tad-bhaava-pratyayaH nivartate 304.19 iti manyase evam etad zabda^i tu kim vizeSasya adarzanaat sadRza^i tad-pratyayaH 304.20 uta tad-abhaavaat eva tad-pratyayaH iti sandihyate/ atha pratyabhijJaanam tad-bhaavaat 304.21 bhavati iti pakSaH tathaa api anyaH hetuH vaktavyaH/ kim kaaraNam pratyabhijJaanasya 305.01 apekSa-vizeSaNa-tva^i na upayukta-tvaat/ yad punar go-zabdaH go-zabdaH iti 305.02 pratyayasya-avyaavRttiH asti iti/ na ca go-zabdasya go-pratyaya-kartR-tva-vyabhicaaraH 305.03 iti etad api sandihyate kim artham kim kaaraNa-saamaanyaat go- 305.04 zabda^i go-pratyayasya anivRttiH aaho tad-bhaavaat iti/ etena tad-pratyaya-kartR- 305.05 tvam vyaakhyaatam/ yuktam tu kaaraNa-saamaanyaat go-zabda^i go-zabda-pratyayasya 305.06 avyaavRttiH/ katham iti go-buddhi^i go-buddhi-pratyayaH na vyaavartate na ca asyaaH 305.07 go-zabda-buddhi^aH tad-pratyaya-kartR-tvam nivartate tasmaat tad-pratyaya-hetu-tva^i pratyabhijJaanam 305.08 ahetuH yaH ca anuupalabdha-vizeSaH eva nivartate tam prati tasya vastunaH 305.09 kim vizeSaH asti na asti iti bhavantaH eva praSTavyaaH/ yadi asti vizeSaH 305.10 pratyaya-avyaavRttiH ahetuH anekaantaat/ atha na asti ekam vastu dvi-aatmakam 305.11 iti praaptam/ virodhaat ahetuH pratyaya-avyaavRttiH ca azeSa-puruSa-viSaya-tayaa 305.12 asiddhaa/ puruSa-maatra-viSaya-tayaa anaikaantikin^H iti\end[2-2-32(33)] ayam tarhi hetuH// 305.13 \S[2-2-33(34)]{vinaaza-kaaraNa-anupalabdhi^aH} 305.14 vinaaza-kaaraNa-anupalabdhi^aH/ yad anityam tasya vinaaza-kaaraNam upalabhyate 305.15 yathaa loSThasya kaaraNa-dravya-vibhaagaH na tu zabdasya tasmaat nityaH 305.16 zabdaH iti//\end[2-2-33(34)] 305.17 \S[2-2-34(35)]{azravaNa-kaaraNa-anupalabdhi^aH satata-zravaNa-prasaGgaH} 305.18 azravaNa-kaaraNa-anupalabdhi^aH satata-zravaNa-prasaGgaH iti/ zeSam bhaaSya^i//\end[2-2-34(35)] 305.19 \S[2-2-35(36)]{upalabhyamaana^i ca anupalabdhi^aH asattvaat anapadezaH} 305.20 upalabhyamaana^i ca anupalabdhi^aH asattvaat anapadezaH/ anumaana^ina zabdasya 306.01 vinaaza-kaaraNam upalabhyate/ yaH ca anumaana^ina uupalbhyate na tad na asti/ kim 306.02 anumaanam santaana-upapattiH iti/ tasmaat anapadezaH ayam vinaaza-kaaraNa- 306.03 anupalabdhi^aH/ yasmaat viSaaNin^H tasmaat azvaH iti/ kim punar atra asat 306.04 viSaaNam aahosvit viSaaNa-asambandhaH iti/ ubhayam iti aaha yadaa viSaaNinam 306.05 artham azva-tva^ina saadhayati tadaa viSaaNam asti eva na viSaaNam pratiSidhyate 306.06 azva-viSaaNa-sambandha-abhaavaat anumaanam asat iti yuktam uktam asat-tvaat anapedezaH 306.07 iti/ karma-tvaat iti cet na aazraya-anitya-tvaat/ atha manuSe 306.08 nityasya api upalabhyamaanasya atyantam agrahaNam dRSTam/ yathaa karmatvasya iti/ 306.09 tad ca na aazraya-anitya-tvaat aazrayasya nitya-tvaat azravaNa-kaaraNa-anupapattiH 306.10 iti bruumaH/ karmatvasya punar agrahaNa-kaaraNam aazraya-anitya-tvam asti/ 306.11 tasmaat aprasaGgaH iti/ ghaNTaayaam abhihanyamaanaayaam taaraH taarataraH mandaH 306.12 mandataraH iti zruti-bhedaat naanaa-zabda-santaanaH hi aviccheda^ina zruuyate tatra idam 306.13 cintyate/ zabdasya vyajyamaanasya yad tad-vyakti-kaaraNam tad ghaNTaa-stham 306.14 aahosvit anya-vRtti iti/ yadi ghaNTaa-stham kim avasthitam uta santaana-vRtti 306.15 iti anya-vRtti-tva^i api kim avasthitam uta santaana-vRtti iti/ yadi ghaNTaa- 306.16 stham avasthitam ca tadaa zruti-bhedaH na praapnoti/ atha ghaNTaa-stham santaana- 306.17 vRtti yugapat aneka-zabda-upalabdhi-prasaGgaH/ yaavaan ghaNTaa-stha^ina avasthita^ina 306.18 santaana-vRttinaa vaa abhivyaktaH taavaan eva zabdaH ekasmin kaala^i upalabhyeta 306.19 ghaNTaa-stham ca abhivyakti-kaaraNam katham anyatra vartamaanam zabdam vyanakti iti vaacyam 306.20 atha anya-aagatam avasthitam santaana-vRtti vaa abhivyakti-kaaraNam manuSe 306.21 tadaa ekasyaam ghaNTaayaam abhihataayaa zabdaan vyanakti na pratyaasanna-deza-vRttiSu 306.22 ghaNTaa-antara^su iti niyama-hetuH vaktavyaH asati zabda-bheda^i zrutiinaam 307.01 bhedaH upapaadayitavyaH taaraH mandaH iti naadaH abhidhiiyate iti cet na 307.02 zabda-saamaanaadhikaraNya-grahaNaat zabda-samaanaadhikaraNaH ayam taara-manda- 307.03 zabdaH pravartate na naada-samaanaadhikaraNaH tasmaat zabdaH abhidhiiyate iti/ 307.04 na ca asati zabda-viSaya-tva^i zabda-saamaanaadhikaraNyam yuktam niila-utpala-vat 307.05 iti/ vyaamoha-pratyayaH saH iti cet na nimitta-anabhidhaanaat/ atha 307.06 manyase taaraH mandaH iti zabda-samaanaadhikaraNaH vyaamoha-pratyayaH 307.07 bhavati/ yathaa diirghaH zabdaH mahaan zabdaH iti/ na vizeSa-hetu-abhaavaat 307.08 vyaamoha-pratyayaH iti na hetuH asti yadi ca ayam vyaamoha-pratyayaH 307.09 bhavati vyaamoha-pratyaya-nimittam vaacyam/ yathaa diirgha-zabdaH iti 307.10 avirala-santaana-zruti^i zabda^i diirgha-pratyayaH bhavati yaani khalu diirghaaNi 307.11 dravyaaNi teSaam avayava-upacya^i sati grahaNa-santati-viSaya-tvam tad-saamaanyaat 307.12 zabda^i diirgha-pratyayaH na tu nitya-zabda-vaadinaH vyaamoha-pratyaya-biijam asti 307.13 iti ayuktam etad/ tulyam etad iti cet na tad-nimittasya kadaa cit bhaavaat/ 307.14 atha manyase yasya nityaH santaanaH tena api ghaNTaa-stham avasthitam santaana- 307.15 vRtti ca anya-stham avasthitam santaana-vRtti ca utpatti-kaaraNam vaacyam 307.16 ghaNTaa-stham utpatti-kaaraNam kadaa cit zabdaan utpaadayate kadaa cit na iti nitya- 307.17 vat-prasaGgaH na prasaGgaH kadaa cit bhaavaat zabdaanaam utpattk-kaaraNam 307.18 ghaNTaa-vRtti tad kadaa cit bhavati kadaa cit bhaava^i sati santaana-vRtti 307.19 tasmaat nimitta-bheda-anuvidhaayinaH zabdaaH kadaa cit bhavanti santaana-vRtti- 307.20 tvaat mandatara-mandatama-aadi-bhinna-ruupa-anuvidhaayinam zabdam utpaadayanti iti/ 307.21 tad ca kaaraNam saMskaaraH iti/ kutaH tad-utpattiH paaNi-saMzleSam apekSamaaNaat 307.22 karmaNaH paaNi-ghaNTaa-saMzleSaat paaNi-gata-vega-apekSaat ghaNTaayaam karman 308.01 tad-karman paaNi-abhighaatam apekSamaaNam vibhaaga-sama-kaalam saMskaaram karoti/ 308.02 saa ca anantya-adhyaatmikam vaayum upagRhNaati saa ca vaayunaa abhihataa punar 308.03 karman karoti tataH karmaNaH saMskaaraH saMskaara^ina punar karman punar vaayu- 308.04 upagrahaH iti evam aadi-nyaaya^ina saMskaaraH utpadyate iti tatra antyasya atimaandyaat 308.05 ghaNTaayaam mahaabhuuta-kSobha-zakti^aH abhaavaH tataH vaayu-upagraha-ucchedaH tataH 308.06 saMskaara-kSayaH iti/\end[2-2-35(36)] na saMskaaraH asti anupalabdhi^aH iti cet atha manyase 308.07 na eva saMskaaraH asti anupalabdhi^aH tad ca asat// 308.08 \S[2-2-36(37)]{paaNi-nimitta-prazeSaat zabda-abhaava^i na anupalabdhiH} 308.09 paaNi-nimitta-prazeSaat zabda-abhaava^i na anupalabdhiH/ ukta-artham suutram/ 308.10 yadi saMskaaram zabda-utpatti-nimittam na pratipadyase paaNi-saMzleSaat zabda^i 308.11 santaana-ucchedaH na praapnoti/ atha ghaNTaa-sthaH saMskaaraH paaNi-saMzleSaat nivartate 308.12 tathaa api katham zabda-santaana-ucchedaH iti/ na bruumaH ghaNTaa-saMzleSaH 308.13 zabdaan ucchinatti api tu paaNi-ghaNTaa-saMzleSaat tad-vRtti-saMskaaraH sparzavat- 308.14 dravya-saMyoga-virodhi-tvaat nivartate nivRtta^i kaaraNa-abhaavaat kaarya-abhaavaH 308.15 iti santaana-ucchedaH//\end[2-2-36(37)] 308.16 \S[2-2-37(38)]{vinaaza-kaaraNa-anupalabdhi^aH ca avasthaana^i tad-nitya-tva-prasaGgaH 308.17 } 308.18 vinaaza-kaaraNa-anupalabdhi^aH ca avasthaana^i tad-nitya-tva-prasaGgaH/ yad idam 308.19 ucyate vinaaza-kaaraNa-anupalabdhi^aH nityaH zabdaH iti/ yadi yasya vinaaza- 308.20 kaaraNam na upalabhyate tad nityam yaani imaani zabda-grahaNaani teSaam na 309.01 bhavataa vinaaza-kaaraNam upapaadyate anupapaadanaat avasthanaat nityatvam iti/ 309.02 atha nupalabdha-vinaaza-kaaraNaani api zabda-grahaNaani anityaani zabda^i 309.03 api evam iti anekaantaH/ atha anumaanataH zabda-grahaNa-vinaaza-kaaraNaani 309.04 gamyante tad-pramaaNam zabdaH iti na kim cit baadhitam bhavati/\end[2-2-37(38)] 309.05 vyadhikaraNa-tvaat ayuktam iti cet atha manyase vyadhikaraNaH zabdaH katham 309.06 anya-vRttinaa saMzleSa^ina nivartyate/ atha vyadhikaraNaH api nivartyate 309.07 sarva-ghaNTaa-zabda-uccheda-prasaGgaH tasmaat paaNi-ghaNTaa-saMzleSa-samaanaadhikaraNaH 309.08 zabdaH// 309.09 \S[2-2-38(39)]{asparza-tvaat apratiSedhaH} 309.10 asparza-tvaat apratiSedhaH/ asparza-dravya-aazrayaH zabdaH iti suutra-arthaH/ 309.11 katham anyatara vartamaanasya paaNi-ghaNTaa-saMzleSaH nivartakaH iti/ na ukta-uttara- 309.12 tvaat/ ukta-uttaram etad kaaraNa-abhaavaat anya-zabda-anutpaadaH/ yaH tu utpannaH 309.13 zabdaH saH mandatara-tama-aadi-nyaaya^ina antyasya atimaandyaat yena kena cit virodhi- 309.14 tvaat kSiiyate yaH ayam saMskaaraH zabda-kaaraNa-tva^ina samadhigataH saH kim 309.15 ekaH anekaH vaa iti sandihyate/ anekaH saMskaaraH iti tattvam zabda-bhedaat 309.16 kaaraNa-bheda^i sati kaarya-bhedaH dRSTaH yasya ekaH saMskaaraH tasya iSu^aH paataH 309.17 praapnoti agatvaa eva yaavat gantavyam iti/ atha aprativadhyamaana^i saMskaara^i 309.18 dravyam gacchati na kadaa cit paataH praapnoti tasmaat anekaH saMskaaraH//\end[2-2-38(39)] 309.19 \S[2-2-39(40)]{vibhakti-antara-upapatti^aH ca samaasa^i} 309.20 vibhakti-antara-upapatti^aH ca samaasa^i/ na ayam zabdaH gandha-aadibhiH sanniviSTaH 310.01 vyajyante vibhakti-antara-upapatti^aH vibhaagaH ca vibhaaga-anataram ca iti vibhakti- 310.02 antaram pratidravya-vidharmaaNaH ca zabdaaH saruupaaH ca eka-dravyaaH zruuyanate/ 310.03 samaasaH samudaayaH etad ca sparzavat-dravya-vRttiSu na praapnoti gandha-aadi-vat 310.04 yathaa pratidravyam ekaH gandhaH evam pratidravyam ekaH zabdaH iti/ santaana- 310.05 utpatti^aH ca iti ca arthaH/ yadi ayam gandha-aadibhiH sanniviSTaH syaat na anyatra 310.06 vartamaanaH zrotraH upalabhyeta tasmaat santaana-vRtti-tvaat aakaaza-aazrayaH 310.07 zabdaH iti//\end[2-2-39(40)] 310.08 \S[2-2-40(41)]{vikaara-aadeza-upadezaat saMzayaH} 310.09 vikaara-aadeza-upadezaat saMzayaH iti/ saMsaya-kaaraNa-jJaapana-artham 310.10 suutram//\end[2-2-40(41)] 310.11 \S[2-2-41(42)]{prakRti-vivRddhi^aH} 310.12 prakRti-vivRddhi^i vikaara-vivRddhi^aH iti suutram/ prakRti-anuvidhaanaat iti 310.13 suutra-arthaH/ vikaara^i prakRti-anuvidhaanam dRSTam iti//\end[2-2-41(42)] 310.14 \S[2-2-42(43)]{nyuuna-sama-adhika-upalabdhi^aH vikaaraaNaam ahetuH} 310.15 nyuuna-sama-adhika-upalabdhi^aH vikaaraaNaam ahetuH iti saadhana-pakSa^i dRSTaanta- 310.16 maatraat ahetuH//\end[2-2-42(43)] \int[C]{\S[2-2-43]{dvi-vidhasya api hetu^aH abhaavaat asaadhanam dRSTaantaH}} 310.17 \S[2-2-44]{na atulya-prakRtiinaam vikaara-vikalpaat} 310.18 duuSaNa-pakSa^i na atulya-prakRtiinaam vikaara-vikalpaat iti asambaddham/ 311.01 atulyaayaaH prakRti^aH vikalpaat te vikaaraaH hrasva-diirgha-anuvidhaanam 311.02 tu e-kaara^i na asti iti//\end[2-2-44] 311.03 \S[2-2-45]{dravya-vikaara-vaiSamya-vat varNa-vikaara-vikalpaH} 311.04 dravya-vikaara-vaiSamya-vat varNa-vikaara-vikalpaH/ yathaa dravya-bhaava^ina tulyaayaaH 311.05 prakRti^aH vikaaraH vikalpyate/ evam varNa-bhaava^ina tulyaayaaH prakRti^aH vikaara- 311.06 vikalpaH syaat iti//\end[2-2-45] 311.07 \S[2-2-46]{na vikaara-dharma-anupapatti^aH}\end[2-2-46] 311.08 \S[2-2-47]{vikaara-praaptaanaam apunaraapatti^aH} 311.09 vikaara-praaptaanaam apunaraapatti^aH iti/ yadi vikriyante varNaaH punaraapattiH 311.10 na praapnoti//\end[2-2-47] 311.11 \S[2-2-48]{suvarNa-aadiinaam punaraapatti^aH ahetuH} 311.12 suvarNa-aadiinaam punaraapatti^aH ahetuH/ vikaara-praaptaanaam punaraapattiH 311.13 darzanaat anekaantaH iti suutra-arthaH//\end[2-2-48] 311.14 \S[2-2-49]{na tad-vikaaraaNaam suvarNa-bhaava-avyatirekaat} 311.15 na tad-vikaaraaNaam suvarNa-bhaava-avyatirekaat/ sarva-avastham suvarNa-darzanam 311.16 na punar i-kaara-ya-kaarayoH dharmayoH kaH cit varNa-aatman^H vyavasthitaH bhavati yaH 311.17 itvam hitvaa yatvam aapadyate iti// 312.01 \S[(2-2-50)]{varNatva-avyatirekaat varNa-vikaaraaNaam apratiSedhaH} 312.02 varNatva-avyatirekaat varNa-vikaaraaNaam apratiSedhaH/ varNa-vikaaraaH api 312.03 na varNatvam vyabhicaranti iti/ asti varNatvam saamaanyam iti/ 312.04 \S[(2-2-51)]{saamaanyavataH dharma-yogaH n apunar saamaanyasya} 312.05 saamaanyavataH dharma-yogaH n apunar saamaanyasya iti parihaaraH/\end[2-2-49] itaH ca 312.06 varNa-vikaara-anupapattiH// 312.07 \S[2-2-50(52)]{nitya-tva^i avikaaraat anitya-tva^i ca anavasthaanaat} 312.08 nitya-tva^i avikaaraat anitya-tva^i ca anavasthaanaat/ nityaaH varNaaH 312.09 iti na yuktaH vikaaraH vyaaghaataat anityaaH varNaaH iti na yuktaH vikaaraH 312.10 anavasthitaanaam vikaara-adarzanaat//\end[2-2-50(52)] 312.11 \S[2-2-51(53)]{nityaanaam api atiindriya-tvaat tad-dharma-vikalpaat ca varNa-vikaaraaNaam 312.12 apratiSedhaH} 312.13 nityaanaam api atiindriya-tva-darzanaat tad-dharma-vikalpaat ca varNa-vikaaraaNaam 312.14 apratiSedhah iti vikalpa-samaa jaatiH//\end[2-2-51(53)] 312.15 \S[2-2-52(54)]{anavasthaayi-tva^i ca varNa-upalabdhi-vat tad-vikaara-upapattiH 312.16 } 312.17 anavasthaayi-tva^i ca varNa-upalabdhi-vat tad-vikaara-upapattiH iti saadharmya-samaa 312.18 jaatiH\end[2-2-52(54)] ubhayoH api uttaram// 312.19 \S[2-2-53(55)]{vikaara-dharmi-tva^i nityatva-abhaavaat kaala-antara^i vikaara- 312.20 upapatti^aH ca apratiSedhaH} 313.01 vikaara-dharmi-tva^i nityatva-abhaavaat kaala-antara^i vikaara-upapatti^aH ca 313.02 apratiSedhaH/ nityaaH vikriyante iti vyaaghaataH doSaH/ upalabhyamaanasya 313.03 ca i-kaarasya yatva-anupapatti^aH varNa-upalabdhi-vat iti asambaddham/\end[2-2-53(55)] itaH ca varNa- 313.04 vikaara-anupapattiH// 313.05 \S[2-2-54(56)]{prakRti-aniyamaat varNa-vikaaraaNaam} 313.06 prakRti-aniyamaat/ vikaara^i prakRtiinaam niyamaH dRSTaH iti/ 313.07 i-kaara-ya-kaarayoH tu niyamaH tasmaat aniyamaat na vikriyante iti//\end[2-2-54(56)] 313.08 \S[2-2-55(57)]{aniyama^i niyamaat na aniyamaH} 313.09 aniyama^i niyamaat na aniyamaH/ suutra-arthaH aniyamaH na asti iti//\end[2-2-55(57)] 313.10 \S[2-2-56(58)]{niyama-aniyama-virodhaat aniyama^i niyamaat ca apratiSedhaH 313.11 } 313.12 niyama-aniyama-virodhaat aniyama^i niyamaat ca apratiSedhaH/ anujJaata- 313.13 pratiSiddhayoH eka-tva-anupapatti^aH iti virodhaH suutra-arthaH tasmaat anupalabhyamaana- 313.14 pRthak-dharmi-vizeSaaNaam aadezaH iti/ yadi ete varNaaH vikriyeran tataH 313.15 pRthak-vikaara-lakSaNa^bhyaH dhramin^H upalabhyeta na tu upalabhyate tasmaat na vikriyante 313.16 iti/\end[2-2-56(58)] atha vikriyante evam vikaaraH bhavati// 313.17 \S[2-2-57(59)]{guNa-antara-aapatti-upamarda-hraasa-vRddhi-leza-zleSa^bhyaH tu vikaara- 313.18 upapatti^aH varNa-vikaaraH} 313.19 guNa-antara-aapatti-upamarda-hraasa-vRddhi-leza-zleSa^bhyaH tu vikaara-upapatti^aH santi 313.20 varNa-vikaaraaH/ suutra-arthaH guNa-antara-aapatti-aadi^aH aadezaH iti/ ayam ca 314.01 vikaara-aadeza-upadeza-vikaaraH bhaaSya-kaara^ina eva samyac niruupitaH iti 314.02 suutra-artha-maatram niruupitam iti//\end[2-2-57(59)] 314.03 \S[2-2-58(60)]{te vibhakti-antaaH padam} 314.04 te vibhakti-antaaH padam/ te varNaaH yathaa-darzanam vikRtaaH vibhakti-antaaH 314.05 pada-saMjJakaaH bhavanti/ artha-pratyayaH tarhi na praapnoti/ na na praapnoti/ 314.06 antya-varNa-pratyayaat/ puurva-varNa-pratisandhaana-pratyaya-apekSaat artha-pratyayaH iti/ 314.07 vibhaktiH dvayii naamikii ca aakhyaatikii ca/ naamikii su-aadi^aaH 314.08 aakhyaatikii tip-aadi^aaH/ tayaa viziSyamaaNam padam dvedhaa bhavati/ 314.09 naama ca aakhyaatam ca abhidheyasya kriyaa-antara-yogaat/ viziSyamaaNa- 314.10 ruupaH sabdaH naama yathaa braahmaNaH iti/ kriyaa-kaaraka-samudaayaH 314.11 kaaraka-saMkhyaa-viziSTaH kriyaa-kaala-yoga-abhidhaayi-kriyaa-pradhaanam aakhyaatam 314.12 pacati iti yathaa/ yadi dvayii vibhaktiH upasarga-nipaataaH tarhi na pada-saMjJakaaH 314.13 / na na asti antarbhaavaat upasarga-nipaataaH naamnaa saMgRhiitaaH/ 314.14 yasmaat aaha avyayaat lopaH iti te sup-anta-tvaat tena eva saMgRhiitaaH iti/ 314.15 pada^ina vyavahaaraH iti padaarthaH cintyate naama-padam ca adhikRtya vyavahaaraH 314.16 iti naama-padam cintyate/ naamnaH ca adhikaaraH vyaapaka-tvaat yasmaat naamnaa 314.17 sarvaH eva padaarthaH vyaapyate tasmaat go^H iti asya padasya arthaH cintyate na padaat 314.18 artha-adhigatiH vizeSa^i anavasthaanaat/ na hi pada^i uccarita^i kaH cit vizeSaH 314.19 gamyate tasmaat padam avaacakam/ na padasya vizeSa-aviSaya-tvaat/ kaH evam 314.20 aaha pada^ina vizeSaH gamyate api tu saamaanya-vartti padam vizeSa-vartti 315.01 vaakyam na ca saamaanya-abhidhaanaat anarthakam bhavitum arhati iti/ na saamaanyasya 315.02 vyavahaara-vizeSa-aviSaya-tvaat/ sarvaH upadeSTR^H vizeSa-pratipatti-artham 315.03 padam uccaarayati/ na ca saamaanya^i paiSaH na sampratipattiH tasmaat padam 315.04 avaacakam eva iti/ na saamaanya-viSaya-tva^i sati vizeSa-zruti^aH niyaamaka-tvaat/ 315.05 yadi padam avaacakam syaat na ca pada-zravaNaat saamaanyam gamyeta/ yad avaacakam 315.06 na tataH saamaanyam vizeSaH vaa gamyate yathaa arthaat gamyate ca padaat tad 315.07 saamaanyam saamaanya-zruti^aH vizeSa-zrutiH niyaamikaa bhavati/ yathaa go^H iti 315.08 saamaanya-adhigati^i tiSTHati gacchati iti vizeSa-zruti^aa gamyate iti/ 315.09 katham punar iyam vizeSa-zrutiH tiSTHati gacchati iti/ na eva iyam kevalaat vizeSa- 315.10 zrutiH kim tu puurva-pada-apekSayaa vizeSa-pratyaya-hetu-tvaat vizeSa-zrutiH iti ucyate/ 315.11 bhavatu vaa padaat eva ubhayam etasmaat eva vaa go-zabdaat ubhayam gamyate 315.12 kriyaa ca tad-saadhanam ca pradhaana-upasarjana-bhaavasya aniyama^ina yadaa ayam go-zabdaH 315.13 gotva-nimittaH gotva-yogaat go^H iti tadaa go-zabdaat pradhaanam saadhanam 315.14 go^H gamyate/ kriyaa tu aGga-bhuutaa vizeSaka-tvaat/ yadaa punar kriyaa-pradhaanam 315.15 padam tadaa go^aH bhaavaH gotvam iti/ tadaa go^H aGga-bhuutaH vizeSaka-tvaat gamyate 315.16 pradhaanam gotvam iti/ tad evam pradhaana-upasarjana-bhaavasya aniyama^ina gotvam 315.17 iti ca pada^i go^H iti ca ubhayam gamyate iti//\end[[2-2-58(60)] 315.18 tatra-pradhaana-upasarjana-bhaavam aazritya tad-artha^i \S[2-2-59]{vyakti-aakRti-jaati-sannidhi^i 315.19 upacaaraat saMzayaH}/ yasmaat ayam go-zabdaH vyakti-aakRti-jaatiSu avinaabhaava^ina 315.20 vartamaanaat prayujyate/ avinaabhaava-vRttiH ca sannidhiH/ 315.21 ataH na jJaayate kim vyaktiH padaarthaH uta aakRtiH uta jaatiH iti//\end[2-2-59] 316.01 \S[2-2-60(61)]{yaazabda-samuuha-tyaaga-parigraha-saMkhyaa-vRddhi-apacaya-varNa-samaasa- 316.02 anubandhaanaam vyakti^i upacaaraat vyaktiH} 316.03 zabdasya prayoga-saamarthyaat padaartha-avadhaaraNam iti prayoga-pradarzana-artham 316.04 yaazabda-aadi-suutram/ na amii yaazabda-aadi^aaH iti jaati^i prayujyante 316.05 kasmaat abhedaat ekaa jaatiH tasyaaH vizeSaNam anarthakam/ yaa go^H tiSTHati iti 316.06 yaa go^H niSaNNaa iti/ evam zeSa^su/ aakRti^aH api abhidhaayakam etad na bhavati 316.07 niSkriya-tvaat aakRti^aH na hi niSkriyaa gacchati tiSTHati bhavati ca iti/ 316.08 evam sarvatra/ yasya ca anena vizeSa^ina tiSThati-aadinaa yogaH tam go-zabdaH 316.09 abhidhaatum arhati iti/ kutaH vizeSaNa-vizeSya-bhaavasya eka-viSaya-tvaat/ yadi 316.10 go-zabdasya tiSThati-zabdasya ca ekam abhidheyam bhavati tataH go-zabda^ina 316.11 dharmi-antaraaNi niraakriyante tiSThati-zabda^ina va kriyaa-antaraaNi iti vizeSaNa- 316.12 vizeSya-bhaava-aapannayoH tiSTHati-go-zabdayoH saamaanaadhikaraNyam yujyate 316.13 anyathaa na iti dravyam vyaktiH iti hi na artha-antaram tiSThati-zabda-sahita^ina 316.14 go-zabda^ina vyaktiH abhidhiiyate iti\end[2-2-60(61)] tad-pratiSedha-artham// 316.15 \S[2-2-61(62)]{na tad-anavasthaanaat} 316.16 na tad-anavasthaanaat iti suutram/ na anena go-zabda^ina vyakti-maatram 316.17 zuddham ucyate/ yadi ayam vyakti-maatra-abhidhaayakaH abhaviSyat tena yasyaam 316.18 kasyaam cit vyakti^i pratyayaH abhaviSyat iti suutra-arthaH/\end[2-2-61(62)] yadi vyaktiH na 316.19 padaarthaH katham yaa go^H tiSThati iti aadi-prayogaH/ nimittaat atad-bhaava^i api 317.01 tad-upacaaraH/ kva punar nimittaat atad-bhaava^i api tad-upacaaraH dRSTaH iti 317.02 tasya upapaadana-artham sahacaraNa-aadi-suutram// 317.03 \S[2-2-62(63)]{sahacaraNa-sthaana-taadarthya-vRtta-maana-dhaaraNa-saamiipya-yoga-saadhanaadhipatya^bhyaH 317.04 braahmaNa-maJca-kaTa-raaja-saktu-candana-gaGgaa-zaaTakaanna- 317.05 puruSa^su atad-bhaava^i api tad-upacaaraH} 317.06 atad-bhaava^i api tad-upacaaraH iti/ atad-zabdasya tad-zabda^ina abhidhaanam 317.07 upacaaraH yathaa yaSTikaa-zabda^ina dravya-vizeSaH abhidhiiyate iti yaSTikaa-zabdaat 317.08 tu punar saahacaryaat braahmaNa-vizeSaH abhidhiiyate/ yathaa yaSTikaaH 317.09 pravezaya iti/ evam sarvatra/ kim punar atra upacaara-biijam yaSTikaaH braahmaNaaH 317.10 iti/ na hi upacaara-biijam antareNa upacaaraH labhyate/ nanu uktam saahacaryam iti 317.11 saahacaryam naama yaSTikayaa nitya-sambandhaH/ yaSTikaa-sambandhaat ca yaSTikaavaan 317.12 iti syaat na yaSTikaa iti/ yaSTikaavaan iti ca ayam zabdaH mukhyaH 317.13 eva iti/ tasmaat upacaara-biijam anyad vaktavyam iti/ yaSTikaayaam taavat ayam 317.14 yaSTikaa-zabdaH jaati-nimittaH yaSTikaatvam jaatiH saa yaSTikaayaam 317.15 vartate tayaa yaSTikaatva-yuktayaa yaSTikayaa braahmaNasya yogaH saahacaryaat 317.16 saMyukta-samavetaam jaatim braahmaNa^i adhyaaropya braahmaNam yaSTikaa iti aaha/ evam 317.17 zeSaaNi upacaara-biijaani svayam utprekSaNiiyaani iti//\end[2-2-62(63)] 317.18 \S[2-2-63(64)]{aakRtiH tad-apekSa-tvaat sattva-vyavasthaana-siddhi^aH} 317.19 yadi tarhi go^H iti padasya na vyaktiH arthaH astu tarhi aakRtiH 317.20 tad-apekSa-tvaat sattva-vyavasthaana-siddhi^aH/ aakRtiH padaarthaH kasmaat 318.01 tad-apekSa-tvaat sattva-vyavasthaanaasya go^H azvaH puruSaH iti evam aadi sattva-vyavasthaanam 318.02 aakRtiH-apekSam siddhyati yad-apekSaa ca sattva-vyavasthaana-siddhiH saH go- 318.03 zabdasya viSayaH iti/ atra api tad eva upasthitam na tad-anavasthaanaat iti/ 318.04 yasya ca jaati^aa yogaH saH go-zabdasya viSayaH na aakRtiH jaati-ayogaat 318.05 kasya punar jaati^aa yogaH niyata-avayava-vyuuhasya avayavinaH niyataH avayava-vyuuhaH 318.06 yasya bhavati saH niyata-avayava-vyuuhaH anya-padartha^ina bahuvriihiNaa avayavin^H 318.07 abhidhiiyate iti//\end[2-2-63(64)] 318.08 \S[2-2-64(65)]{vyakti-aakRti-yukta^i api aprasaGgaat prokSaNa-aadiinaam mRd-gavaka^i 318.09 jaatiH} 318.10 astu tarhi jaatiH padaarthaH vyakti-aakRti-yukta^i api aprasaGgaat prokSaNa- 318.11 aadiinaam mRd-gavaka^i jaatiH/ yasmaat mRd-gavaka^i vyakti-aakRtii staH na ca 318.12 tatra prokSaNa-aadiini prayujyante/ na hi gaam aanaya gaam dehii iti mRd-gavaka^i 318.13 praiSa-sampratipattii bhavataH/ yad-abhaavaat tatra asampratyayaH saH go-zabdasya arthaH 318.14 kasya abhaavaat tatra asampratyayaH jaati^aH/ atha mRd-gavaka^i kasmaat gotvam na jaatiH 318.15 yasmaat mRd-gavakaH go^H na bhavati yaH ca go^H na bhavati na tatra gotvam vartate 318.16 yathaa azvaH iti/ atha mRd-gavakaH kasmaat go^H na bhavati iti ataH eva na bhavati 318.17 yasmaat mRd-gavakaH iti/ na ca ayam yuktaH praznaH mRd-gavakaH kasmaat go^H na bhavati 318.18 iti kim kaaraNam pratipatti-baadhita-tvaat bhavaana pi enam artham pratipadyate 318.19 na ayam go^H iti/ pratipatti^aa ca praznaH baadhyate iti/ atha mRd-gavaka^i 318.20 go-zabdaH kutaH aakRti-saamaanyaat citra-aadi-vat iti/ sarvagataa iti cet/ 319.01 atha manyase sarva-gataa jaatiH saa utpadyamaana^ina yathaa gavaa sambaddhyate 319.02 tathaa mRd-gavaka^ina api iti asti mRd-gavaka^i gotvam na anabhyupagamaat kena 319.03 sarva-gata-tvam jaati^aH abhyupagamyate api tu sva-viSaya^i sarvatra vartate 319.04 iti sarva-gataa iti ucyate/ kaH punar gotvasya svaH viSayaH/ yatra gotvam 319.05 vartate kva punar gotvam vartate yatra gotva-nimittaH anuvRtta-pratyayaH 319.06 bhavati/ kva punar anuvRtta-pratyayam gotvam karoti yad tasya saadhanam kaH 319.07 punar nitya^i go^aH saadhana-arthaH yad tena vyajyate/ na hi kakuda-aadimat 319.08 artha-vyatireka^ina gotvasya vyaktiH asti/ na hi piNDa^bhyaH artha-antaram 319.09 gotvam piNDa-antaraala^su adarzanaat iti ke cit/ na vikalpa-anupapatti^aH 319.10 piNDa-antaraala^su adarzanaat iti bruvaaNaH piNDa-antaraalam paryanuyojyaH/ 319.11 kim idam piNDa-antaraalam kim aakaazam aaho abhaavaH uta dravya-antaram/ 319.12 yadi aakaazam na tatra gotvam na hi aakaazam go^H iti/ etena abhaavaH 319.13 dravya-antaram ca vyaakhyaatam/ vizeSa-pratyayaanaam anaakasmika-tvaat ayam 319.14 ca piNDa-pratyaya-vyatireka-bhaaj pratyayaH upajaayamaanaH nimitta-antaraat bhavati 319.15 dRSTaa khalu piNDa-pratyaya-vyatireka-bhaajaam pratyayaanaam nimitta-antaraat 319.16 utpattiH/ yathaa vastra-carma-kambala^su niila-pratyayaH iti/ aakRti-saamaanyaat 319.17 iti cet/ atha manyase satyam ayam astu piNDa-vyatireka-nimittaat 319.18 anuvRtti-pratyayaH bhavati/ na punar asya jaatiH nimittam api tu yad ziras- 319.19 paaNi-paada-aakRti-saamaanyam tasmaat anuvRtti-pratyayaH iti/ na piNDavat- 319.20 asaadhaaraNa-tvaat aakRti^aH yathaa eva piNDaaH piNDa-antara-vRtti^aaH na bhavanti 319.21 tathaa aakRtiH api eka-piNDa-vartti-tvaat piNDa-antara-varttinii na bhavati/ 320.01 aakRti^aH piNDa-antara-vartti-tvam abhyupagamyate na asti\cor[C]{naamni} vivaadaH na arthaH iti/ atha 320.02 piNDa-vyatiriktam saamaanyam na abhyupagamyate tathaa api eka-saamaanya-niraakaraNaat 320.03 samaana-pratyaya-biijam anyat vaktavyam syaat/ na hi asati saamaanya^i samaana-pratyayam 320.04 pazyaamaH iti/ asati api saamaanya^i dRSTaH saamaanya-pratyayaH iti cet 320.05 atha manyase yathaa saamaanya^su asati saamaanya-anatara^i anuvRtta-pratyayaH dRSTaH 320.06 gotva-aadiSu idam saamaanyam idam saamaanyam iti/ tasmaat anaikaantika-tvaat 320.07 anuvRtti-pratyayaH asaadhanam artha-antara-nimitta-pratipaadanaH iti/ na anabhyupagamaat/ 320.08 na mayaa gotva-ghaTatva-azvatva^su nirnimittaH saamaanya-pratyayaH 320.09 abhyupagamyate tasmaat anuttaram etad/ suutra-vyaaghaataH iti cet/ yadi manyase 320.10 saamaanya^su saamaanyam asti iti nanu suutra-vyaaghaataH saamaanya-vizeSa^su 320.11 saamaanya-vizeSa-abhaavaat tataH eva jJaanam iti/ na suutra-artha-aparijJaanaat 320.12 ayam suutra-arthaH yathaa dravyam iti pratyayaH dravyatva-vizeSaNaat dravya^i 320.13 bhavati na punar saamaanya-vizeSa^su evam iti/ na punar ayam suutra-arthaH 320.14 nirnimittaH anuvRtti-pratyayaH iti/ kim nimittam iti cet atha manyase 320.15 gotva-aadiSu anuvRtti-pratyayasya kim nimittam yataH saamaanyam iti 320.16 bhavati kutaH saamaanyam iti bhavati aneka-artha-samavaayaat/ yathaa 320.17 gotvam aneka-artha-samavaayin tathaa azvatva-aadi iti aneka-arthaiH tad-samavaayasya samaana- 320.18 tvaat gotva-aadiSu anuvRtti-pratyayaH iti/ paacaka-aadi-zabda-vat iti cet 320.19 atha manyase yathaa paacaka-aadi-zabdaaH anuvRtti-pratyayaaH ca bhavanti na ca 320.20 paacakatvam naama saamaanya-vizeSaH asti tathaa go-aadiSu anuvRtta-pratyayaH iti 320.21 na hetu-artha-aparijJaanaat vizeSa-pratyayaanaam aakasmika-tvaat iti asya hetu^aH 321.01 piNDa-pratyaya-vyatiriktasya pratyayasya nimitta-antaraat utpaadaH iti ayam arthaH 321.02 na punar sarvaH anuvRtti-pratyayaH saamaanyaat eva bhavati iti/ evam sati 321.03 pacana-kriyaayaam yad pradhaanam saadhanam tad paacaka-zabda^ina ucyate/ tad ca 321.04 praadhaanyam paacaka-antara^i api asti iti na doSaH/ yadi aneka-anuvRtti gotvam 321.05 tad kim pratipiNDam parisamaapti^aa vartate atha eka-deza^ina iti/ kim ca ataH 321.06 yadi pratipiNDam parisamaapti^aa vartate piNDa-vat-asaadhaaraNa-tvaat na saamaanyam 321.07 bhavitum arhati atha ekadeza^ina vartate tathaa api na ekam anekatra vartate kim 321.08 tu enakam anekatra iti tasmaat pradezaaH saamaanyasya vartante iti/ ye 321.09 te ekadezaaH saamaanyasya piNDa^su pratyekam vartante te kim saamaanya- 321.10 aatmakaaH uta na iti/ yadi saamaanya-aatmakaaH ekam ekatra vartate iti 321.11 praaptam na ce ekam anekatra vartamaanam saamaanyam iti yuktam vaktum atha 321.12 asaamaanya-aatmakaaH zuunyam abhidhaanam saamaanyasya ekadezaaH pratyekam vartante 321.13 iti taiH api dezaiH saamaanyam puurvavat vartate iti puurvavat-prasaGgaH/ na ca anyaa 321.14 gatiH asti tasmaat na aneka-vRtti saamaanyam iti na vikalpa-anabhyupagamaat 321.15 na ayam vikalpaH asti gotvam pratyekam piNDa^su parisamaapya vartate atha 321.16 pradeza^ina vartate iti tasmaat vikalpa-anabhyupagamaat apraznaH ayam kasmaat gotvasya 321.17 avayavi-samudaaya-tva-anabhyupagamaat/ na gotvam avayavin na samudaayaH 321.18 samudaayasya bhaagaH ekadeza-zabdaH avayavinaH ca avayava^i yadaa na kim 321.19 kim cit parihaaya azeSam abhidhiiyate tadaa avayavinaH avayavaan apekSya kRtsna-zabdaH 321.20 samudaaya^i ca samudaayinaH apekSya na ca gotvam avayavin^H na samudaayaH 321.21 tasmaat na kRtsna-ekadeza-zabdau staH na cet tatra etau zabdau staH tasmaat gotvam 322.01 kim kRtsna^ina vartate uta ekadeza^ina iti na yuktaH praznaH/ uktam ca atra 322.02 ekam anekatra vartate iti pratijaanaanaH na anuyoktavyaH/ kasmaat ubhaya^ina 322.03 vyaaghaataat iti/ katham tarhi gotvam goSu vartate aazraya-aazrayi-bhaava^ina 322.04 kaH punar aazraya-aazrayi-bhaavaH samavaayaH tatra vRttimat gotvam/ vRttiH samavaayaH 322.05 iti iha-pratyaya-hetuH-tvaat iti uktam na gotvam go^i ago^i vRtti-abhaavaat iti 322.06 cet atha manyase yad idam gotvam goSu anuvRtti-pratyaya-kaaraNam tad kim 322.07 go^i vartate aahosvit ago^i yadi taavat go^i praak gotva-yogaat go^H 322.08 eva asau iti vyartham gotvam/ atha ago^i na azva-aadi api gotva-yogaat go^H 322.09 praapnoti/ na ca anyaa gatiH asti tasmaat na gotvaat anuvRtti-pratyayaH iti 322.10 na vikalpa-anabhyupagamaat na go^i gotvam na ago^i praak gotvaat na asau 322.11 go^H na api ago^H iti/ kim kaaraNam ubhau etau vizeSya-pratyayau na 322.12 vizeSaNa-sambandham antareNa bhavataH na ca praak gotva-yogaat vastu vidyate na 322.13 avidyamaanam go^H iti ago^H iti ca zakyam vyapadeSTum yadaa eva vastu tadaa eva 322.14 gotva^ina abhisambaddhyate iti anaaspadaH vikalpaH/ etena sattaa-sambandhasya 322.15 sat-asat-vikalpaH vyaakhyaataH/ na sataH sattaa-sambandhaH na asataH/ yadaa eva 322.16 tad vastu tadaa eva sattayaa sambaddham iti sat-asat-aazrayaH doSaH anupapannaH iti 322.17 tasmaat upapannaa jaatiH/ na ca asau mRd-gavaka^i iti yad-abhaavaat tatra 322.18 asampratyayaH saH padaarthaH iti//\end[2-2-64(65)] 322.19 \S[2-2-65(66)]{na aakRti-vyakti-apekSa-tvaat jaati-abhivyakti^aH} 322.20 na aakRti-vyakti-apekSa-tvaat jaati-abhivyakti^aH/ jaati^aH abhivyaktiH aakRti-vyaktii 322.21 apekSate vyakti-aakRtii iti praapta^i praadhaanyaat aakRti^aH puurva-nipaataH kim punar 323.01 praadhaanyam aakRti-vizeSaNa-tvam vyakti^aH yasmaat vyakti^aa vizeSyamaaNaa 323.02 aakRtiH jaati^aH liGgam bhavati tasmaat pradhaanam aakRtiH na ca agRhyamaaNaayaam 323.03 aakRti^i vyakti^i ca jaati-maatram zuddham zabdaat gamyate tasmaat na jaatiH api\cor[C]{eva} 323.04 padaarthaH/\end[2-2-65(66)] na ca vai yathaa-artha^ina na zakyam bhavitum/ kaH tarhi padaarthaH 323.05 vyakti-aakRti-jaati^aaH tu padaarthaH// 323.06 \S[2-2-66(67)]{vyakti-aakRti-jaati^aaH tu padaarthaH} 323.07 tu-zabdaH vizeSaNa-arthaH kim viziSyate pradhaana-upasarjana-bhaavasya aniyama^ina 323.08 padaartha-tvam yadaa bheda-vivakSaa vizeSa-gatiH ca go^H tiSTHati go^H niSaNNaa iti 323.09 tadaa vyaktiH padaarthaH aGgam jaati-aakRtii jaati^i aakRti^i ca sthaana-gamana-aadiinaam 323.10 abhaavaat yatra sambhavaH saH padaarthaH iti/ yadaa punar bhedaH na vivakSitaH 323.11 saamaanya-gatiH ca tadaa jaatiH padaarthaH yathaa go^H na padaa sparSTavyaa iti aakRti^aH 323.12 ca pradhaana-bhaavaH utprekSitavyaH iti svayam utprekSya iti ayam arthaH kva punar aakRti^aH 323.13 praadhaanyam dRSTam yathaa piSTakamayaH gaavaH kriyantaam iti/ tad etad bahulam 323.14 prayoga^su pradhaana-upasarjana-bhaavaH svayam utprekSyate iti na vyakti-aakRti- 323.15 jaati^aaH padaarthaH iti ke cit kutaH vikalpa-anupapatti^aH sat iti etad eva 323.16 vyaapaka-tvaat upaadaaya cintyate sat iti anena pada^ina punar jaatiH abhidhiiyate 323.17 piNDaH vaa sambandhaH vaa jaatimaan vaa arthaH/ tatra na taavat jaatiH abhidhiiyante 323.18 bheda-arthaiH abhinna-vibhaktika-tvaat yadi ayam jaati-vaacakaH sat-zadaH\cor[C]{sat-zabdaH} bhavati 323.19 sat-dravyam iti bheda-vaacinaa dravya-zabda^ina saha zabda-saamaanyaadhikaraNyam\cor[C]{zabda; omit} na 323.20 praapnoti na hi bhinna-artha-vaacakaanaam saamaanyaadhikaraNyam pazyaamaH na hi 323.21 go-azvam iti saamaanyaadhikaraNyam dRSTam/ atha dravya-aadi-vRtti-tvaat sattaayaaH 324.01 eva dravya-aadi-zabdaiH saha saamaanaadhikaraNyam tatha api paaratantryaat sattaayaaH 324.02 guNa-tvam guNa-guNi-abhidhaayinoH ca zabdayoH saamaanaadhikaraNyam na dRSTam 324.03 iti yathaa zaGkhasya zauklyam iti/ etena sambandhaH vyaakhyaataH/ sat-zabdaH 324.04 piNDaanaam vaacakaH bhaviSyati iti na yuktam piNDaanaam aanantyaat na hi 324.05 ekasya zabdasya aneka-dravya-guNa-prapaJca^ina sambandhaH aakhyaatum zakyaH na ca anaakhyaata^i 324.06 zabda-artha-sambandha^i zabdaat artha-pratipattiH yuktaa svaruupa-maatra-pratiiti^aH vyabhicaaraat 324.07 ca/ sat-zabda-zravaNaat ca dravya-guNa-karmaaNi iti pariplavamaanaa buddhiH avatiSTHate/ 324.08 na ca yasmaat abhidhaanaat pariplavate buddhiH tad-abhidhaanam iti yuktam vaktum 324.09 tasmaat sat-zabdaH bhedaanaam na vaacakaH iti/ jaatimat-maatra-abhidhaayakaH 324.10 api sat-zabdaH na bhavati kasmaat asvatantra-tvaat na hi sat-zabdaat tad- 324.11 bhedaaH ghaTa-aadi^aaH gamyante iti tadvat-ghaTa-aadi-bheda-anaakSepaat saamaanaadhikaraNya- 324.12 abhaavaH/ atha vaa asvatantra-tvaat iti sat-zabdaH praadhaanya^ina sattaayaam 324.13 vartate/ tatra vartamaanaH tadvat iti upacaryate yad ca yatra vartamaanam anyatra 324.14 upacaryate na tad tasya abhidhaayakam maJca-zabda-vat iti/ uktam ca atra 324.15 kim uktam tadvataam aanantyaat na sat-zabda^ina abhidhaanam yuktam iti tadvati 324.16 ca na guNa-saaruupyaat pratyaya-saGkraatiH/ yathaa svaami-zabdasya bhRtya^i na 324.17 guNa-uparaagaat/ yathaa niilaH sphaTikaH iti krama-vRtti-abhaavaat yugapat-asambhavaat 324.18 ca/ ayathaa-artha-jJaana-utpatti-prasaGgaat ca/ tasmaat na jaatimat-maatra- 324.19 abhidhaayakaH api asaadhaaraNa-vizeSa-abhidhaayakaH bhaviSyati iti na yuktam/ 324.20 anyatra pratyaya-abhaava-prasaGgaat ca/ na ca anyaa gatiH asti tasmaat anyaapoha- 324.21 kRt-zrutiH iti/ anya-pada-artha-antara-apoham hitvaa artha^i kurvatii zrutiH 325.01 abhidhatte iti ucyate iti/ atra asmaabhiH vyakti-aakRti-jaati^aaH padaarthaH 325.02 iti pradhaana-upasarjana-bhaavasya aniyama^ina vyavasthaapitam ekaanta-vaadinaH ca ete 325.03 doSaaH iti/ na ca ete doSaaH katham iti yad taavat sattaa-zabdaH sattaayaaH 325.04 na vaacakaH iti tad na vyaaghaataat sattaa-zabdaH na sattaa-vaacakaH iti 325.05 vyaahatam ucyate/ katham vaa tad-avaacaka-tva^i sati sattaa-zabdaH iti abhidhiiyate/ 325.06 bhavat-abhipraaya^ina abhidhiiyate iti cet/ atha manyase na eva naH siddhaanta^i 325.07 sattaa-zabdaaH santi kim tu bhavadbhiH sattaa-zabdaH dravya-guNa-karma-zabdaaH 325.08 iti ca parikalpya vyavahaaraH kriyate/ tataH asmaabhiH api yuSmat-abhipraaya- 325.09 anuvidhaana^ina sattaa-zabdaaH iti vaacakaaH upacaryante iti/ na vyaaghaata- 325.10 anivRtti^aH/ sat iti evam aadiini padaani loka-prasiddhaani keSu artha^su 325.11 vartante iti ubhayoH vicaaraH/ vayam tu bruumaH sattaa-zabdaH sattaayaam vartate 325.12 tvam punar braviiSi sattaa-zabdaH na sattaayaam iti/ evam bruvaaNaH mayaa virodha^ina 325.13 pratyavasthiiyate virodha-uddhaaram vaa anuktvaa\cor[C]{ca akRtvaa} tvan-mata^ina\cor[C]{tu annayaH mayaa} abhidhiiyate iti 325.14 bruvaaNaH na vyaaghaatam ativartase/ yad ca idam ucyate tvayaa parikalpitaaH 325.15 sattaa-zabdaaH iti tad api na parikalpya-viSaya-anabhidhaanaat parikalpyasya 325.16 ca viSayaH atathaa-bhuutasya tathaa-bhaavibhiH saamaanya^i sati adhyaaropita-tad-dharmaNaH 325.17 pradhaana-artha-pratipattiH yathaa sthaaNi^i puruSaH iti/ yadi ca amii zabdaaH 325.18 parikalpitaaH bhavanti pradhaanam eSaam vaacyam na hi niSpradhaanam parikalpyam/ 325.19 yad punar etad bhedaH arthaiH abhinna-vibhaktika-tvaat iti/ tad na samaana-artha- 325.20 aparijJaanaat na bruumaH sattaa-zabda^ina dravya-zabdasya saamaanaadhikaraNyam 325.21 api tu sattaayaaH pradhaana-saadhana-vaacinaa sat-zabda^ina dravya-guNa-karmaaNi abhidhiiyante 326.01 iti atra guNa-karma-zabdaiH api itaretara-vizeSaNa-vizeSya-bhaava-aapannaiH taani eva 326.02 evam ca sati yuktam saamaanaadhikaraNyam ubhayoH sat-dravya-zabdayoH eka-viSaya- 326.03 tvaat yadaa punar ayam sattaa-zabdaH sattaa-pradhaanam eva aGga-bhuutam saadhanam 326.04 abhidhatte na tadaa saamaanaadhikaraNyam dravyasya sattaa iti bhavati/ tasmaat 326.05 saamaanaadhikaraNya-anupapattiH adoSaH vibhakti-bheda-niyamaat guNa-guNi-abhidhaayinoH 326.06 saamaanaadhikaraNyasya asiddhiH sat-dravya-zabdayoH iti etad anena 326.07 pratyuktam/ etena sambandhaH vyaakhyaataH/ katham iti na sat-zabda^ina sambandhaH 326.08 abhidhiiyate api tu sambandhi-zabda^ina eva sambandhaH ca guNaH na sat-zabdaH guNa- 326.09 zabdaH na ca guNa-zabda^ina dravya-vaacinaH zabdasya saamaanaadhikaraNyam asti iti/ 326.10 yad punar etad aanatyaat na jaati-zabdaH bhedaanaam vaacakaH iti/ kaH ca evam aaha 326.11 jaati-zabdaH bhedaanaam vaacakaH iti svayam-prayuktaam vaacas-yuktim bhavaan pratiSedhati/ 326.12 yadi tarhi bhedaanaam vaacakaH katham sat-zabda^ina dravya-guNa-karmaaNi 326.13 abhidhiiyate/ na ca ayam bhoH sat-zabdaH jaati-zabdaH api tu bheda-zabdaH 326.14 eva ayam bheda-zabda^ina ca bhedaH eva abhidhiiyate iti na kim cit baadhyate/ katham 326.15 na baadhyate yadaa sat-zabdaH ekaH bhedaanaam aanantyam tad-avastham eva/ na ca ekasya 326.16 aneka^ina sambandhaH zakyaH aakhyaatum na ca anaakhyaata^i sambandha^i zabda-artha-pratipattiH 326.17 yuktaa iti na kevalaanaam anabhidhaanaat/ yaH hi sat-zabda^ina avizeSaNaani 326.18 dravya-guNa-karmaaNi abhidhiiyante iti abhidhatte tam prati eSaH doSaH/ asmaakam tu 326.19 dravya-guNa-karmaaNi sattaa-vizeSaNaani abhidhiiyante/ yatra yatra sattaa pazyati 326.20 tatra tatra sat-zabdam prayuGkte ekaa ca sattaa tad-pratyayasya anuvRtti^aH tasmaat bhedaanaam 327.01 aanantyam na doSaH/ kaH ca ayam evam-bhuutaH saadhya-saadhana-bhaavaH zabdam 327.02 pakSayasi aanantyaat iti vastu-dharmam hetu-tva^ina abhidhatse iti/ atha bhedaaH eva 327.03 jaati-zabdaaH vaacya-tva^ina pakSa^kriyante tathaa api na anvayin^H na vyatirekin^H ca 327.04 dRSTaantaH asti iti ahetuH aanantyaat iti/ atha api ekadezaan pakSa^kritya aanantyaat 327.05 iti hetuH ekadezaH dRSTaantaH iti ayam api na virodhaat/ evam ca 327.06 sati na kaH cit padaarthaH vaacyaH na kaH cit zabdaH vaacakaH iti vaacya- 327.07 vaacaka-bhaava-nivRtti^i vizeSaNam anarthakam ete na vaacyaaH ete na vaacakaaH 327.08 iti/ yad punar etad vyabhicaaraat iti na vyabhicaara-viSaya-aparijJaanaat/ 327.09 vyabhicaarin^H hi naama jJeyaH yaH sva-viSaya-tad-jaatiiya-vRtti-tva^i sati 327.10 anyatra vartate na punar ayam sat-zabdaH sva-viSaya-vyatireka^ina asati vartate/ 327.11 tasmaat asthaana^i vyabhicaara-dezanaa iti hetu-bhaava-anabhyupagamaat ca/ kena ca atra 327.12 hetuH abhidhiiyate dravyam guNaH karman sattvaat iti tasmaat ayuktam etad api 327.13 bheda-vaacaka-tva-pratiSedhaat dravya-sat-zabdayoH saamaanaadhikaraNyam iti na 327.14 vaktavyam vyaaghaataat/ na ca kaH cit zabdaH dravya-vaacakaH dravya-sat-zabdayoH ca 327.15 saamaanaadhikaraNyam iti vyaahatam/ yad punar etad tadvataH na asvatantra-tvaat 327.16 iti na kila sat-zabda^ina tad-bhedaaH ghaTa-aadi^aaH gamyante tadvat-ghaTa-aadi- 327.17 bheda-anaakSepaat saamaanaadhikaraNya-abhaavaH iti/ tad na ukta-uttara-tvaat/ 327.18 ukta-uttaram etad sat-dravya-zabdayoH eka-viSaya-tvaat saamaanaadhikaraNyam iti 327.19 tadvat-ghaTa-aadi-bheda-anaakSepaH iti vaa yuktam sat-zabda^ina sattaa-saadhanaanaam 327.20 dravya-guNa-karmaNaam aakSepaat/ sattaa-zabda^ina dravya-guNa-karmaaNi na aakSipyante 327.21 na punar sat-zabda^ina zakyate vaktum sattaa-zabda^ina api guNa-bhuutaani gamyante 328.01 iti sat iti ca ayam sat-zabdaH kaH tasya bhidheyaH yaH asmaat pratiiyate saH 328.02 tasya arthaH iti kaH asya arthaH vibhajyate sattaa tad-yogaH artha-antaram iti trayaH 328.03 arthaH/ tatra pradhaana-upasarjana-bhaava-vivakSaayaam pradhaanam saadhanam gamyate aGgam 328.04 sattaa ca tad-yogaH ca kim-kRtaH pradhaana-aGga-bhaavaH artha-kRtaH yadaa sattaa 328.05 kim cit kurute tadaa sattaa vizeSaNam padaartham upaadaaya kim cit karoti 328.06 tad-pradhaanam aGgam sattaa pradhaana-pratyaya-hetu-tvaat/ yasmaat sattaayaaH padaarthaH 328.07 viziSyate aGga-hiina^i pratyaya-nivRtti^aH yatra tad-aGgam sattaa-aadikam na asti na 328.08 tatra sat iti pratyayaH/ tad evam tadvat-ghaTa-aadi-bheda-anaakSepaat iti ayuktam/ 328.09 yad punar etad sat-zabdaH sattaayaam praadhaanya^ina vartate iti tatra vartamaanaH tadvat 328.10 upacaryate iti tad na sat-zabda-viSaya-aparijJaanaat/ na bhavataa sat-zabdasya 328.11 viSayaH vyajJaayi kaH evam aaha sat-zabdaH sattaayaam praadhaanya^ina vartate iti 328.12 yathaa ca sat-zabdasya dravya-guNa-karmaaNi sattaa-saadhana-bhaavaat viSayaH iti 328.13 tathaa ca uktam/ etena bhedaanaam aanantyam pratyuktam/ sat-zabdasya viSayaH 328.14 sattaa-saadhanam viSayaH ca sattaa-saadhana-bhuutaH ekaH eva iti/ yad punar etad tadvati 328.15 ca na guNa-saaruupyaat pratyaya-saGkraantiH yathaa svaami-zabdasya bhRtyaH iti/ 328.16 asya arthaH svaami-anukaari-tvaat bhRtya^i svaami-zabdaH iti/ etad tu na buddhyaamahe 328.17 pratyayaanaam saGkraantiH iti/ yadi svaami-pratyaya-viSaya-tvam tad na 328.18 pratyaya-saGkraantiH na hi svaami-pratyayaH bhRtya^i bhavati kevalam gurutaam 328.19 priyataam vaa sampazyan svaami-zabdam yugapat-bhuutam tatra prayuGkte/ yathaa ca bhRtyaH 328.20 svaami-anukaari-tvaat bhRtyaH svaamin^H iti upacaryate na punar evam sattaa-zabdaH 329.01 kadaa cit api dravya-aadiSu vartate iti/ yadaa tu sataam bhaavaH sattaa iti tadaa 329.02 sataam vizeSaka-tvaat guNa-bhuutaanaam sattaa-zabda^ina abhidhaanam vizeSaka-tvam upacaaraH/ 329.03 etena eva guNa-uparaagaat yathaa niilaH sphaTikaH iti pratyuktam/ yad punar 329.04 etad krama-vRtti-abhaavaat yugapat-asambhavaat ca iti asya arthaH/ sattaa-zabdaH sattaayaam 329.05 kila varti-tvaat tadvati vartate iti/ na ca evam pazyaamaH yugapat api na 329.06 sambhavati sattaa-pratyayaH ca dravya-pratyayaH ca na yugapat bhavataH/ etad api na ukta- 329.07 uttara-tvaat/ ukta-uttaram etad/ na atra kramaH na yugapat-pratyayaH sat-pratyayasya 329.08 saadhana-viSaya-tvaat/ etena ayathaa-artha-jJaana-utpatti-prasaGgaat iti pratyuktam/ evam 329.09 hi kva hetu-pradhaana-niraasaat vyavasthitam vyakti-aakRti-jaati^aaH padaarthaH iti/ 329.10 na jaati-zabdaH bhedaanaam vaacakaH iti vizeSaNa-anarthakyam na hi kaH cit 329.11 zabdaH bhavataa bhedaanaam vacaka-tva^ina abhyupagamyate vizeSaNam naama vizeSya^i 329.12 ca sati saamaanya-pratipatti^i ca bhavati na asya kim cit vizeSyam asti na ca 329.13 jaati-zabdasya kaH cit padaarthaH vaacyaH abhyupagamyate tasmaat vizeSaNa-anarthakyam/ 329.14 virodhaat ca yadi ca ayam jaati-zabdaH bhedaanaam vaacakaH abhaviSyat 329.15 api tarhi jaati-zabdaH eva na abhaviSyat na hi anya-padaartha-vaacakaanaam tad-zabda- 329.16 tvam sambhavati katham vaa bheda-vaacaka-tva^i sati jaati-zabdaH iti ucyate yad ca 329.17 ucyate na jaati-sabdaH bhedaanaam vaacakaH iti tathaa tad kaH hi svastha- 329.18 aatman^H jaati-zabda-vaacyaan bhedaan abhyupaiti/ yadi ca jaati-zabda-vaacyaaH 329.19 bhedaaH na bhavanti anya-zabda-vaacyaaH tarhi praapnuvanti/ atha anya-zabda- 329.20 vaacyaaH api na bhavanti te na jaati-sabda-vaacyaaH na anya-zabda-vaacyaaH 329.21 iti ubhaya-avaacya-tva^i kim asya vizeSaNasya saamarthyam na jaati-zabdaH bhedaanaam 330.01 vaacakaH iti/ ataH evam vaktavyam na vaacyaaH bhedaaH avaacakaaH zabdaaH 330.02 iti/ atha manyase para-mata-vyapekSayaa etad ucyate/ na jaati-zabdaH bhedaanaam 330.03 vaacakaH iti na anabhyupagamaat na hi kaH cit tantrikaH asti yaH jaati- 330.04 zabda-vaacyaan bhedaan pratipadyate jaati^aH api avaacaka-tva^i vyaaghaataH jaati-zabdaH 330.05 iti na hi yaH yasya avaacakaH saH tad-zabdaH iti zakyam vaktum na 330.06 jaati-zabdaH bhedaanaam vaacakaH iti/ kasya tarhi vaacakaH bheda-vaacaka- 330.07 tva-pratiSedhaat anya-vaacaka-tvam aayaatam atha anya-vaacaka-tvam api na iSyate vyartham 330.08 vizeSaNam jaati-sabdaH bhedaanaam na vaacakaH iti sarve eva zabdaaH arthaanaam 330.09 na vaacakaaH iti yuktam vaktum/ atha avaacakaaH zabdaaH avaacyaaH arthaaH 330.10 iti ayuktam ca etad vyaaghaataat avaacakaaH ca zabdaaH bhavanti avaacaka-tvam ca 330.11 zabdaanaam zabda^ina eva pratipaadyate iti avaacaka-tva^i zabdaanaam pratijJaa-hetu^oH 330.12 vyaaghaataH na hi jaati-sabdaH bhedaanaam vaacakaH iti pratijnnaa-hetuH aanantyaat 330.13 iti/ ubhayam ca vacana-aatmakam iti ubhayasya avacana-aatmaka-tvaat vyaaghaataH/ 330.14 zabdaan ca avaacakaan pratipadyamaana^ina loka-pratipaadana-upaayaH anyaH vaktavyaH/ 330.15 anyathaa abhyupagataH iti cet atha manyase na mayaa zabdaaH avaacakaaH 330.16 abhyupagamyante na api arthaaH avaacyaaH api tu yaH bhavadbhiH vaacya-vaacaka-nyaayaH 330.17 abhyupagamyate saH asmaabhiH niraakriyate/ asmaakam tu zabda^ina anyaapoha- 330.18 lakSaNaa jaatiH abhidhiiyate iti viziSya vaktavyam yadi anyathaa zabdaaH 330.19 arthaanaam abhidhaayakaaH bhavanti viziSya vaktavyam/ asmad-prakLpta-jaati- 330.20 aadi-vyatireka^ina jaati-aadi-zabdaaH na jaati-aadiinaam vaacakaaH iti svaruupa- 331.01 anabhidhaanaat ca/ na ca samaana-pratyaya-kaaraNa-taa vyatireka^ina jaati^aH svaruupam 331.02 nirdeSTum zakyam na ca anuvRtti-pratyayaH pratyaakhyaatum zakyaH na ca vizeSa- 331.03 pratyaya^ina akasmaat zakyam bhavitum yataH ayam pratyayaH saa jaatiH iti na asti 331.04 vivaadaH/ etaavat yathaa-zruti-vaakya^i doSaH/ atha jaati-zabdaaH vaacya-tva^na 331.05 bhedaaH api pakSa^kriyante/ etasmin api pratijJaa-artha^i yaavantaH ete 331.06 vaakya-doSaaH te sarve prasajyante evam ekadeza-pakSa^karaNa^i api vizeSaNa-vizeSya- 331.07 bhaava-anupapatti^aH puurva-doSa-anuvRttiH/ yad api idam ucyate dravya-sat-zabdayoH saamaanaadhikaraNyam 331.08 iti tad api na vyaaghaataat/ dravya-sat-zabdayoH ca saamaanaadhikaraNyam 331.09 na ca bheda-vaacakaaH zabdaaH iti vyaahatam/ upacaarataH 331.10 na vyaaghaataH iti cet/ atha manyase sat-dravya-zabdau etau upacaarataH 331.11 abhidhiiyete katham iti dravya-zabda^ina adravya-vyudaasaH sat-zabda^ina asat-vyudaasaH 331.12 tau etau asat-dravya-vyudaasa-ruupa^ina pravartamaanau ekam artham bruvaate iti samaanaadhikaraNau 331.13 iti ucyate mukhyataH tu na kaH cit vidhaanataH zabdaH vaacakaH 331.14 iti na mukhya-asambhavaat mukhyataH sat-dravya-zabda-prayoga^i sati tena saamaanyaat 331.15 atathaa-bhuutaH upacaaraH iti yuktam na tu evam vaadinaam pradhaanam asti na 331.16 ca pradhaanam antareNa upacaaraH sambhavati na ca anyaapoha-vaada^i upacaaraH 331.17 yuktaH ubhayoH pradhaana-zabda-tvaat/ yathaa siMha-zabdaH siMha^i vartate asiMha- 331.18 ruupa-vyudaasa^ina tathaaÊmaaNavaka^i api iti tulya-vRtti-tvaat kasmaat upacaaraH 331.19 iti/ yad punar etad anya-zabda-artha-apohaH zabda-arthaH iti tad api ayuktam vidhaana- 331.20 zabda-artha-sambhava^i sati aadyaa pratipattiH yadi vidhaana-zabda-arthaH bhavati 332.01 tataH vidhiiyamaana-zabda-artha-pratipatti^i satyaam tasya anyatra pratiSedhaH iti 332.02 upapannaH pratiSedhaH yasya punar vidhiiyamaanaH padaarthaH na asti tasya aadyaam pratipattim 332.03 antareNa katham pratiSedhaH yaavat ca itaram na pratipadyate taavat itaram na 332.04 pratiSedhati iti/ yathaaÊgo^H iti padasya arthaH ago^H na bhavati iti yaavat ca gaam 332.05 na pratipadyate taavat bahu-vipratipattiH na yuktaa yaavat ca gaam na pratipadyate 332.06 taavat ago^i iti ubhaya-pratipatti-abhaavaH/ yaH ca ayam anyaapohaH ago^H na bhavati iti 332.07 go-zabdasya arthaH saH kim bhaavaH atha abhaavaH iti/ yadi bhaavaH kim go^H ago^H 332.08 iti yadi go^H na asti vivaadaH atha ago^H go-zabdasya arthaH aho zabda-artha- 332.09 kauzalam/ abhaavaH tu na yuktaH praiSa-sampratipatti^oH aviSaya-tvaat na hi 332.10 go-zabda-zraavaNaat abhaava^i praiSaH na sampratipattiH zabda-arthaH ca pratipatti^aa pratiiyate 332.11 na ca go-zabdaat abhaavam kaH cit pratipadyate iti anyaapohaH ca zabda-arthaH 332.12 iti ayuktam avyaapaka-tvaat yatra dvairaazyam bhavati tatra itara-pratiSedhaat tad-itaraH 332.13 pratiiyate yathaa ago^H iti pada^i go^H pratiiyamaanaH ago^H pratiSidhyamaanaH na 332.14 punar sarva-pada^i etad asti na hi asarvam naama kim cit asti yad sarva-pada^ina nivartyeta/ 332.15 eka-aadi-vyudaasaat vyaapakam iti cet atha manyase eka-aadi-asarvam tad 332.16 sarva-zabda^ina nivartyate/ tad na sva-artha-apavaada-doSa-prasaGgaat/ evam sati eka-aadi- 332.17 vyudaasa^ina pravartamaanaH sarva-zabdaH aGga-pratiSedhaat aGga-vyatiriktasya ca aGginaH 332.18 anabhyupagamaat anarthakaH syaat evam sarve samudaaya-zabdaaH ekadeza-pratiSedha- 332.19 ruupa^ina pravartamaanaaH samudaayi-vyatirikta-samudaaya-anabhyupagamaat anarthakaaH 332.20 praapnuvanti iti/ dvi-aadi-zabdaanaam ca samuccaya-viSaya-tvaat eka-aadi-pratiSedha^i 333.01 pratiSidhyamaanaanaam asamuccayaat dvi-aadi-zabdaanaam anarthaka-tvam kriyaa-ruupa- 333.02 tvaat ca apohasya viSayaH vaktavyaH/ ago^H na bhavati iti ayam apohaH kim go-viSayaH 333.03 atha ago-vuSayaH/ yadi go-viSayaH katham go^aH go^i eva abhaavaH atha 333.04 ago-viSayaH iti manyase katham anya-viSayaat apohaat anyatra pratipattiH na hi 333.05 khadira^i chadyaana^i palaaza^i chidaa bhavati/ atha ago^aH go^i pratiSedhaH 333.06 go^H ago^H na bhavati iti kena go^aH agotvam prasaktam yad pratiSidhyate iti katham 333.07 vaa go^i go-pratipattim antareNa pratiSedhaH na hi uttara-padaartha-pratipattim 333.08 antareNa pratiSedham pazyaanaH/ uktam ca atra aadyaa pratipattiH na praapnoti iti 333.09 aadi-pratipattim ca antareNa na pratiSedhaH iti/ itaH ca na yuktaH apohaH 333.10 vikalpa-anupapatti^aH/ yaH ayam ago^aH apohaH go^i saH kim vyatiriktaH aahosvit 333.11 avyatiriktaH iti/ yadi vyatiriktaH kim aazritaH naazritaH vaa iti/ 333.12 yadi aazritaH aazrita-tvaat guNaH iti go-zabda^ina guNaH abhidhiiyate na go^H iti 333.13 go^H tiSThati saamaanaadhikaraNyam na praaptam/ atha anaazritaH kena artha^ina 333.14 SaSThii go^aH apohaH iti/ atha avyatiriktaH go^H eva asau iti na kim cit kRtam 333.15 bhavati iti/ yam ca apohaH prativastu ekaH anekaH iti vaa vaktavyaH/ yadi ekaH 333.16 aneka-go-sambandhin^H tadaa gotvam tad iti atha anekaH tataH piNDa-vat aanantyaat 333.17 aakhyaana-anupapatti^aH artha-pratyayaH na yuktaH/ idam ca taavat praSTavyaH jaayate bhavaan 333.18 kim ayam apohaH vaacyaH atha avaacyaH iti/ yadi vaacyaH anaikaantikaH zabda-arthaH 333.19 anyaapohaH zabdasya arthaH iti/ anavasthaa vaa atha anapoha-vyudaasa-ruupa^ina 333.20 abhidhiiyate apohaH tasya api anyaH iti anavasthaa/ atha avaacyaH anya-zabda-artha- 333.21 apoham karoti iti vyaahatam yadi ca zabdasya apohaH na abhidheya-arthaH 334.01 abhidheya-artha-vytireka^ina sva-arthaH vaktavyaH atha saH eva asya sva-arthaH tathaa api 334.02 vyaahatam anya-zabda-artha-apoham sva-artha^i kurvatii zrutiH abhidhatte iti ucyate iti 334.03 tasya vaakyasya ayam arthaH tadaaniim bhavati anyat anabhidhaanaH abhidhatte iti/ 334.04 anekam iti ca asya padasya dvi-aadi-viSaya-tvaat saamaanya-adhigati^i vizeSaH 334.05 aazrayitavyaH na hi asati vizeSa-aazrayaNa^i saamaanya-zabdaat vizeSa-pratipattiH 334.06 yuktaa iti niila-utpala-zabdayoH ca pradhaana-tvaat vizeSaNa-vizeSya-bhaava-anupapatti^i vizeSaNasya 334.07 puurva-nipaataH iti ubhayoH pradhaana-tvaat na praaptiH/ etena raaja-puruSa- 334.08 zabdau vyaakhyaatau/ samaanaadhikaraNa-arthaH ca anyaapoha-vaadinaa vaacyaH/ yasya 334.09 ca anyaapohaH zabda-arthaH tena aniila-anutpala-vyudaasau katham samaanaadhikaraNau 334.10 iti vaktavyaH/ yasya punar vidhiiyamaanaH zabda-arthaH tasya jaati-guNa-viziSTam 334.11 niila-utpala-zabdaabhyaam dravyam abhidhiiyate jaati-guNau ca dravya^i vartete na punar 334.12 aniila-anutpala-vyudaasau tasmaat samaanaadhikaraNa-arthaH na asti iti/ tad evam anyaapohaH 334.13 yathaa yathaa vikalpyate tathaa tathaa pramaaNa-vRttam baadhate iti//\end[2-2-66(67)] 334.14 katham punar jJaayate naanaa vyakti-aakRti-jaati^aaH iti/ adhigata-tvaat 334.15 prazna-anupapattiH iti cet adhigataaH vyakti-aakRti-jaati^aaH yaazabda-aadi- 334.16 suutraiH adhigata-tvaat prazna-arthaH anupapannaH/ na nimitta-traividhya^i sati tad-vizeSa- 334.17 viSaya-jJaapana-artha-tvaat praznasya go-zabdaH uccaran pradhaana-upasarjana-bhaava^ina 334.18 nimittaH eva pratipaadayati iti yaazabda-aadi-suutraaNaam arthaH evam ca sati 334.19 tad-vizeSa-viSaya-jJaapana-arthaH yuktaH praznaH katamaa tatra vyaktiH katamaa 334.20 aakRtiH katamaa jaatiH iti vyakti-aakRti-jaatiinaam bhedaH lakSaNa-bhedaat/ 334.21 kim punar vyakti^aH lakSaNam asti vyakti-lakSaNa-pratipaadana-artham vyaktiH guNa-vizeSa- 334.22 aazrayaH muurtiH iti suutram// 335.01 \S[2-2-67(68)]{vyaktiH guNa-vizeSa-aazrayaH muurtiH} 335.02 tatra vyajyate iti vyaktiH indriya-graahyaa iti yad dravyam upalabdhi-lakSaNa- 335.03 praaptaanaam sparza-antaanaam guNaanaam aazrayaH tad muurtitaa-avayava-tvaat muurtiH iti 335.04 ca ucyate vyaktiH iti ca/ etad tu na buddhyaamahe kim idam avayavi-dravyasya 335.05 lakSaNam aho padaartha-tva^ina trayaaNaam prasaktaanaam jaati-aakRti-vyavacchedakam 335.06 vyakti-lakSaNam iti/ vayam tu bruumaH na atra avayavin^H vyavacchedyaH api jaati- 335.07 aakRti-pada-vyatiriktasya vyakti-padasya arthaH vaktavyaH iti/ saa ca vyaktiH yaa na 335.08 jaatiH na akRtiH tasyaaH anena suutra^ina saMgrahaH vyaktiH guNa-vizeSa-aazrayaH muurtiH 335.09 iti/ guNaaH ca vizeSaaH ca tad-aazrayaH ca atra tad-zabda-lopaat guNa-vizeSaaH aazraya- 335.10 zabda^ina dravyam ucyate karman api guNa-vizeSa-zabdaat labhyate guNa^bhyaH vizeSaaH 335.11 guNa-vizeSaaH iti/ guNa-vizeSa-grahaNam kim artham guNa-padaartha^ina saMgRhiitaayaaH 335.12 aakRti^aH niraakaraNa-artham/ aakRtiH saMyoga-vizeSaH saa ca guNa-grahaNa^ina 335.13 saMgRhiitaa iti tad-niraakaraNa-artham guNa-vizeSa-grahaNam guNa-vizeSaaH iti atra 335.14 dvi-ruupaH vigrahaH guNaaH ca te vizeSaaH iti ca guNa^bhyaH vizeSaaH iti ca/ 335.15 aazraya-zabda-samaanaadhikaraNaH muurti-zabdaH dravya^i muurcchate iti muurti- 335.16 zabda^ina dravyam ucyate/ evam ca pratipadam lakSaNam sidhyati/ evam ca ruupa- 335.17 aakaaza-aadi-avarodhaH yadi pratipadam etad vyakti-lakSaNam bhavati tataH ruupa-aadi^aaH 335.18 aakaaza-aadi^aaH ca vyaapyante anyathaa tu na lakSaNam avyaapakam syaat iti/ 335.19 atha vaa guNa-vizeSaaNaam aazrayaH iti guNaaH ca vizeSaaH ca guNa-vizeSaaH 335.20 teSaaM aazrayaH dravyam tatra muurcchate iti muurtiH//\end[2-2-67(68)] 336.01 \S[2-2-68(69)]{aakRtiH jaati-liGga-aakhyaa} 336.02 aakRtiH jaati-liGga-aakhyaa/ jaatiH jaati-liGgaani ca prakhyaayante yathaa 336.03 taam aakRtim vindyaat saa ca na anyaa sattva-avayavaanaam niyataat vyuuhaat niyata- 336.04 vyuuhaaH khalu avayavaaH jaatim anumaapaynati/ ziras-paaNi-aadimat-aakaara-saamaanya^ina 336.05 gotvam vyajyate iti ziras-paaNi-aadiinaam vaa avayavi-zeSa-darzana^ina kadaa 336.06 cit punar iyam aakRtiH padaartha-tvam jahaati kva punar jahaati yatra aakRti-vyakti^aa 336.07 jaatiH na bhavati yathaa mRd-suvarNa-rajatam iti aakRti^i niyamaH 336.08 na jaati^i sarva-aakRtiH jaatim liGgayati na punar sarvaa jaatiH aakRti^aa 336.09 liGgyate//\end[2-2-68(69)] 336.10 \S[2-2-69(70)]{samaana-prasava-aatmikaa jaatiH} 336.11 samaana-prasava-aatmikaa jaatiH/ yathaa bhinnaani anekaani vastuuni 336.12 itaretarataH anuvRtti-pratyaya-hetu-tva^ina vyavatiSTHante saa jaatiH/ yathaa imaani 336.13 kuNDaani iti anuvartante na imaani kuNDaani iti vyaavartante tad ekam sat-nimittam 336.14 anuvRtti-kaaraNam yad saamaanya-vizeSaH jaatiH iti/ samaana-pratyaya-utpatti- 336.15 kaaraNam jaatiH iti jaati^i niyamaH na samaana-pratyaya-utpatti^i jaatim 336.16 antareNa api dRSTa-tvaat/ jaatim antareNa api samaana-pratyayaH dRSTaH/ yathaa 336.17 paacaka-aakiSu\cor[C]{aadiSu} tasmaat vyavasthitam vyakti-aakRti-jaati^aaH padaarthaH iti/ go- 336.18 aadiSu anuvRtti-pratyayaH dRSTaH piNDa-vyariktaat liGgaat bhavati iti vizeSavat- 336.19 tvaat niila-aadi-pratyaya-vat iti/ gotaH artha-antaram gotvam bhinna-pratyaya-viSaya- 337.01 tvaat ruupa-sparza-pratyaya-vat iti/ gotaH artha-antaram gotvam vyapadeza-zabda-viSaya- 337.02 tvaat caitra-azva-vat go^aH gotva-anuvRtti-pratyayaa bhinna-nimittaa vizeSa-vat 337.03 ruupa-aadi-pratyaya-vat iti//\end[2-2-69(70)] 337.04 saMzayasya pramaaNaanaam vicaaraH tad-vyavasthitiH/ 337.05 zabdasya tattva-praamaaNyam padaarthaaH ca iha kiirtitaaH// 337.06 iti - auddyotakara^i nyaayavaarttika^i dvitiiya-adhyaayasya 337.07 dvitiiya-aahnikam// 337.08 samaaptaH ca atra dvitiiyaH adhyaayaH//